Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AleksanderWielopolski.Próbaustrojowejrekonstrukcji...
nościużywaniaśrodkówrepresji,niedającychsiępogodzićzobecnymstanemtowarzyskim”
.
Hołdujączasadziewolnościumów,podnosiłjednakWielopolski,żewimięracjiwyższych,
takichjakdobroogółuipotrzebapewnejrównowagiwrelacjachpomiędzymieszkańcami
Królestwa,przykoniecznymprzejściuodmodelugospodarkipańszczyźnianejdoregulowa-
negoporozumieniemstronoczynszowania,niezbędnyjestokresprzejściowy,regulowany
ustawąookupiepańszczyzny
61
.Wskazującwpreambuletegoaktunaniedogodnościzwią-
zanezprzymusowymodrabianiempańszczyzny,dokonanowukaziejejzniesienianaterenie
KrólestwaPolskiegozdniem19września(1października)1861r.,ustanawiającwtomiejsce
okuppieniężnyażdoczasuwłaściwegooczynszowaniachłopów.Jegowysokośćmieliobliczyć
naczelnicypowiatówbądźpodsędkowienapodstawietabelprestacyjnych,wktórychuregu-
lowanebyłyświadczeniawnaturze,zzastrzeżeniem,iżmiałbyćuiszczanykwartalniezgóry
wdniach:1lipca,1października,1styczniaoraz1kwietniakażdegoroku.Okuppieniężny
dotyczyłgospodarstwoarealetrzechiwięcejmorgówpołożonychwdobrachprywatnych
irządowych.Włościanom,którzyniebylibyzainteresowaniokupem,ustawazezwalała
napozostanieprzyodpracowywaniurobociznyprzymusowejażdoczasuzawarciaumowy
owieczysteoczynszowaniewszelakopodwarunkiem,iżniezaniechaliodrabianiapańszczy-
zny.Wtakimprzypadkunapowrótdoniejkoniecznabyławyraźnazgodawłaścicielanieru-
chomości.Ustawaposzerzałamożliwośćegzekucjiroszczeńcodozapłatyokupuprawnego,
przyznającziemiaństwuopróczprzysługującejimjużwcześniejegzekucjiadministracyjnej
takżesądową,polegającąnazajęciuruchomościdłużnikalubdokonywanąpoprzeztakzwane
nzajęciedzierżawne”
,uregulowanewobowiązującymwówczasod1808r
.francuskimKo-
deksiepostępowaniacywilnego
62
.Przeprowadzaćjąmieliopróczkomornikówsądowych,
takżepodsędkowieorazinniurzędnicysądówpokoju
63
.Rozwiązaniateniezadowoliłychło-
pów,którzygremialniesprzeciwilisiętakpańszczyźnie,jakiinstytucjiokupupieniężnego,
itopomimolicznychprzypadkówwdrażaniaproceduryegzekucyjnej,cowniedalekiejprzy-
szłościmiałoskutkowaćtakżepotrzebąznalezieniaśrodkówzaradczychinnegorodzaju
64
.
NiezależnieodpróbyrozwikłaniaskomplikowanychrelacjiagrarnychWielopolski
pracowałtakżewtymokresienadrozwiązaniaminormatywnymimającymiuregulować
61
A.Wielopolski,PełniącegoobowiązkiDyrektoraGłównegoPrezydującegowKomisjiRządowejSprawiedli-
wościwykładpowodówdoprawaookupiepańszczyzny,[w:]H.Lisicki,Aleksander...,t.II,s.106;Kodeks
Napoleona,[wi]PrawocywilneobowiązującewKrólestwiePolskim,wydałS.Zawadzki,Warszawa1860,
t.I,s.782(art.1142),s.975(art.2059).
62
Kodekspostępowaniacywilnego,[wi]PrawocywilneobowiązującewKrólestwiePolskim,wydałS.Zawadzki,
Warszawa1861,t.II,s.453(art.819).Namocytegoprzepisuwłaścicieleorazgłównidzierżawcydomów
lubdóbrwiejskich,mogliniezależnieodistnieniakontraktudzierżawy,poupływie1dniaodnakazu
ibezzezwoleniasędziego,zarządzićzajęciezawymagalnąjużwierzytelnośćztytułuczynszunajmu
lubdzierżawyprzedmiotówipłodówznajdującychsięwtychdomachlubbudynkachwiejskich,jakteż
znajdującychsięjeszczenagruncie.Przysługiwałoimtakżeuprawnieniedozajęciaruchomości,którebez
ichzezwoleniazostałyusuniętezdomulubfolwarku.
63
Ustawaookupiepańszczyzny...,s.98-101.
64
L.Wiatrowski,Wczasiezaborów,[wi]Historiachłopówpolskich,podred.S.Inglota,Wrocław1995,s.122.
24
