Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,AleksanderWielopolskiipróba...
niegostanowiska,ipowierzonopełnienietychobowiązkówWielopolskiemu,wktórego
rękachskupiłysięterazdwaresorty:sprawiedliwościorazwyznańreligijnychioświecenia
publicznego
58
.ObejmującfunkcjęDyrektoraGłównegoPrezydującegowKomisjiRządowej
Sprawiedliwościiodnoszącsiędowydarzeńz8kwietnia,Wielopolskistwierdziłdozebranych
wówczasurzędników:nOcalonywkrwawemniestetystarciu,terazwnoweprawouzbrojony
porządekpubliczny,wręcewaszeoddaćprzychodzę(...).Porządekpublicznyniemożebyć
zdnianadzieńwyżebrywany;maonbyćnasobiesamymoparty,niepożyty,cochwilasamego
siebiepewny.Kiedyporządekjestusamowolności,płochościinieładunałaskawymchlebie,
wtedywszystkownarodzienikczemnieje:źródłoodwagiobywatelskiejwysycha,znikawszę-
dzieniepodległośćzdania,znikaswobodamyśli”
.Dodawałteż:nŻyciemojejestwrękuBożem.
Chociażbymzwasząpomocątegotylkodokonał,iżbymnapostawienowozapadłegoprawa
porządekpubliczny
,tenpierwszywarunekwszelkiegonadrodzeprawnejpostępunarodowe-
go,ubezpieczyłiutrwalił,mniemam,iżdobrąosobiedladziecimoichpozostawiłbympamięć”
.
KreślącnatomiastwizjęnajbliższychpracKomisjiRządowejSprawiedliwościzaznaczał,iżpo
razpierwszyodwielulatnreformąiuzupełnieniemprawodawstwausiebiejużzajmować
siębędziemy”
,anietakjakdotejporywramachKomisjiKodyfikacyjnejwSanktPetersbur-
gu.ZapowiadałrewizjęobowiązującegoprawawKrólestwiePolskim,szczególnąuwagę
zwracając,nacozapewnemiaływpływwydarzeniaz8kwietnia,naprawokarne.Ponadto
przypominałopotrzebieutworzenianaterenieKrólestwaPolskiegonFakultetuPrawnego”
59
.
4(16)maja1861r
.ukazałsiępodpisanyprzezAleksandraIIukazookupiepańszczy-
zny
60
.JegopublikacjapoprzedzonazostaławystąpieniemWielopolskiego,którywyjaśniał
przyczyny,jakieległyupodstawprzyjęciazawartychtamrozwiązań.Podkreślałsprzeczność
pańszczyznynietylkozobowiązującymiwówczaswKrólestwiePolskimkonkretnymiprze-
pisamiprawacywilnego,aletakżewręczzcałymjegosystemem.OdwołującsiędoKodeksu
Napoleona,wskazywałnatreśćart.1142dotyczącegoprawazobowiązań,którystatuował,
iżkażdyrodzajstosunkuobligacyjnego,polegającegonaczynieniubądźnieczynieniu,
wprzypadkuniewykonaniagoprzezdłużnikaprzekształcasięwzobowiązaniepolegające
nawynagrodzeniuszkódistrat,acozatymidziewierzycielowiprzysługiwałowyłącznie
roszczeniedoodszkodowania,równieżzautraconekorzyści.Przywoływałtakżerozwiązania
zart.2059inastępnych,którewmateriiprawacywilnegoinstytucjęprzymusuosobistego
sprowadzałydonielicznychwyjątków.Wtymkontekściestwierdził:nPoprzezpańszczyznę,
zktórejpieniędzmiwykupićsięniejestwolno,ludnośćwiejskazostajepodrodzajemciągłego
osobistegoprzymusuodopełnienieobowiązkuczynienia”
.Egzekucjapańszczyznynadrodze
administracyjnejwprowadzazalążekniepokojuspołecznegoinstawianierazrządwkoniecz-
58
[W
.Przyborowski],Historiadwóchlat...,cz.I,t.II,s.306;356-357;F
.Ramotowska,Rządcarski...,s.72;J.K.Janow-
ski,Pamiętnikiopowstaniustyczniowym,Czasyprzedpowstaniowe1854-1862,Warszawa1931,t.III,s.253.
59
[A.Wielopolski],PrzemowadourzędnikówKomisjiSprawiedliwościiwładzsądowych,[w:]H.Lisicki,Alek-
sanderWielopolski...,t.II,s.87-88,dokumentnr28.
60
Ustawaookupiepańszczyzny,[w:]H.Lisicki,AleksanderWielopolski...,t.II,s.98-103,dokumentnr33.
23
