Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
GeorgeBerkeley,Alkifron
szychnegatywnychskutkówrozluźnianianormmoralnychjestszczególneznie-
chęceniedożyciaogarniającewolnomyślicieli-paradoksalniesąonipierwszą
ofiarągłoszonychprzezsiebieidei:wolność,wyzwalajączoków,zarazemich
niszczy(II,17).
InnezagrożenianiesiemocnoelitarnaetykaShaftesbury>ego.Jegodystanswobec
etykiobowiązku,podległościzewnętrznymzasadom,naktórejzbudowanesąre-
lacjespołeczne,wimiępochwałautentycznegodobraitakiejżecnoty,podważają
ustaloneizinternalizowaneprzezogółzwykłedobro,szukająclepszegoniszczą
dobre.TakibrakodpowiedzialnościzasłowoBerkeleyokreślajakoawanturnictwo
wmoralnościijestmunaturalnieprzeciwny(III,2).WedługautoraAlkifrona
propagowaneprogramyuzdrawianiamoralnościmusząbyćnamiaręludzi(III,13).
Cowięcej,gdysąspołecznieszkodliwe,nienależyichgłosić,nawetjeżelisąpraw-
dziwe.WedługBerkeleyaostatecznymkryteriumocenyteoriimającychregulować
społeczeństwoimoralnośćjestniejejprawdziwość,aleszkodliwość.AutorAlki-
fronauznajeistnienieprawdszkodliwychizalecaukrywanieichprzedogółem(III,
16)24.Systemywydumane,nieuwzględniającerealnejnaturyludzkiejniezadziałają
(VII,10).Skutekodniesietylkoichczęśćkrytyczna,takżeostatecznieczłowiek
zostaniejedynieogołoconyzmoralności.Takicharaktermanaprzykładstano-
wiskoShaftesbury>ego-przywątpliwymzałożeniu,iżjestonoprawdziwe-gło-
szące,żecnotaszanowanaprzezogółniejestcnotąprawdziwą,gdyżniesięgapo-
ziomuheroicznego,ponieważniszczyonopobudkidocnotyrealnieobecneidzia-
łającewmoralnymżyciuspołeczeństwa.WtensposóbBerkeleyzdecydowanie
przeciwstawiasięwszelkimeksperymentomwdziedzinieinżynieriispołecznej,
którewimięlepszegousuwajądobre,ijestzdecydowanymprzeciwnikiemjakich-
kolwiekrewolucji.Dobromożnapowiększaćtylkonadrodzepowolnegoproce-
sunaprawyipoprawianiatego,cojest,anieburzeniagoitworzeniarzeczy
zupełnienowych.
***
Współczesnyczytelnikbeztruduodnajdziewdzisiejszympiśmiennictwie,
anawetpublicystyce,społecznymczypolitycznymwiększość,jeżeliniewszystkie
argumentyichwytyerystyczneopisaneprzezBerkeleya.Wynikatozfaktu,że
dzisiejszefundamentalnedyskusjepolitycznerozgrywająsięzgrubszawedługsche-
24TeuwagiBerkeleyastałysięistotnymargumentemwtoczącejsięwhistoriografiimyślibry-
tyjskiejdyskusjinatematosobowościBerkeleya,wktórejprzeciwstawionesąsobieobrazczłowieka
przeświadczonegoowłasnejwyższościwobecinnych,autokreującegosięwswoichpismach,wytraw-
negoretora,odkrywającegosiętylkowtakiejmierze,jaktokonieczne(W.B.Yeats,cf.D.Berman,
GeorgeBerkeley:picturesbyGoldsmith,YeatsandLuce,»Hermathenafl139(1985),s.9-23),orazobraz
biskupaCloyne-człowiekakonkretnegoipragmatycznego,bliskozwiązanegozżyciemiszczerego
(A.A.Luce,TheLifeofGeorgeBerkeley,BishopofCloyne,Edinburhg1949).
