Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
GeorgeBerkeley,Alkifron
sceneriidlarozmówskładającychsięnaAlkifrona,apobytnaniejdałczasna
napisanieksiążki.
Celicharakterdziełaorazzastosowanąwnimtechnikępracyintelektualnej
wyjawiasamautorwPrzedmowie:Alkifronniejestuczoną,akademickąpolemiką
zkonkretnymidziełamipisarzyantychrześcijańskich,wolnomyślnychczy,jak
ujmujetohistoriografiamyśli-oświeceniowych,alejestkrytykąpewnegozespołu
idei,wyrastającegoznichwprocesieichrecepcjiikrążeniawgroniezafascyno-
wanychnimiodbiorcóworazrozwijanegoprzypotencjalnychpróbachpraktycz-
negozastosowaniagowżyciuspołecznymczypolitycznym.WtensposóbBerke-
leyantycypujemożliwyzarzutnieadekwatnegoprzedstawianiatezswoichoponen-
tówiłączeniawwypowiedziachichporte-paroles,czyliAlkifronaiLizyklesa,
rozmaitych,nierzadkoniełatwychdopogodzeniazesobąwolnomyślnychidei
iautorów.Pomysłdyskutowaniazeświatopoglądemjakotakimwpewnymode-
rwaniuodkonkretnychtekstówjestnajistotniejszącechądystynktywnądziełaBer-
keleya,któraniejestdotąddośćjasnodostrzeganaiuwzględnianiawinterpretacji
całości,dlategoteżbędęchciałwrócićdoniejwdalszejczęściwstępu.
Naraziejednakdlaporządkuiułatwieniaorientacjiwtekściechcęwymienić
najważniejszychinajczęściejpojawiającychsięwAlkifroniewolnomyślicieli.
ZpewnościąpalmapierwszeństwanależysięCollinsowi3orazShaftesbury>emu4
(bezpośredniocytowanemukilkakrotniepodimieniemKratylos),którychtezy
3AnthonyCollins(1676-1729),najbardziejznanyiskrajnywolnomyślicielbrytyjski,autorlicz-
nychdzieł,którychgłównymtematembyłakwestiareligii.Collinswewszystkichswoichtekstach
postulowałkoniecznośćracjonalnejkrytykireligii.ZpunktuwidzeniapolemikzwartychwAlkifro-
nienajważniejszedwajegodzieła:ADiscourseofFree-thinking,OccasionedbytheRiseandGrowth
ofaSectCalledFree-thinkers(1713)orazADiscourseoftheGroundsandReasonsoftheChristianReligion
(1724).WpierwszymznichCollinsformułujeswójgłównypostulatbadaniabezżadnychograni-
czeńwszelkichprawdrozumem,któryokreślajakowolnomyślność-tenproblemisamadefinicja
wolnomyślicielstwajestzasadniczymtematemDialogupierwszego.Ponadto,Collinsgłosiłdetermi-
nizm,bezsensownośćtwierdzeńreligijnych,ichfałszwynikającyzwielościreligii,krytykowaneprzez
BerkeleyawDialogachczwartymisiódmym.Drugiedziełozawieranegacjętwierdzenia,żeChry-
stusbyłmesjaszemzapowiedzianymwStarymTestamencie,stanowiącegofundamentprawdychrze-
ścijaństwa.Collinsuważał,żeBibliędasięinterpretowaćtylkoalegorycznie,takiejjednakżeegze-
gezyniemożnazweryfikowaćrozumowo,cooznacza,żechrześcijaństwojestnieracjonalne-tezy
tezostałyodrzuconewDialogachpiątymiszóstym.
4AnthonyAshleyCoopertrzeciearlShaftesbury(1671-1713),niesłychaniepopularnymyśliciel
angielskiprzełomuXVIIiXVIIIwieku,autoropublikowanegow1711rokuzbioruesejówzatytu-
łowanegoCharacteristicsofMen,Manners,Opinions,Times,będącegorównieżprzedmiotemkrytyk
Berkeleya.ShaftesburybyłuczniemLocke>a,przyczymmiałdoswojegomentorastosunekambi-
walentny,samraczejbyłbliższyspecyficzniezinterpretowanemuplatonizmowiniżempiryzmowi.
DlaBerkeleyanajważniejszebyłyrozważaniaetycznezawartewCharakterystykach,wszczególności
tezagłosząca,żenaprawdędobremoralnietedziałania,którewypływająznaturyczłowieka,
równieżzpobudekegoistycznych,aniemotywowanestrachemczyobowiązkiem.Stanowiskoto
jestprzedmiotempolemikiwDialogutrzecim.