Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
I.TRUDNANIEPODLEGŁOŚĆ(1922-1926)
któreotrzymałoodcentraliwWarszawiepoleceniezdobyciakopiimemoriału,nawią-
załokorespondencjęzAJCzsiedzibąwNowymJorku.WkrótceżyczeniuMSZstało
sięzadość-16sierpnia1921r.sekretarzpolskiejplacówkidrSokołowskiotrzymał
odHarry)egoSchneidermanazAJCkopiędokumentu,którytydzieńpóźniejposel-
stwoprzesłałodoWarszawy8.TamzapewnekierownikOddziałuAmerykańskiego
MSZprzeanalizowałoświadczenieamerykańskichŻydów,jednakdopierowpiśmie
datowanymna13grudnia1921r.adresowanymdoposelstwawWaszyngtonie
centralaindagowałanczyakcjaprzeciwżydowska[takwdokumencie-P.R.],prowa-
dzonaprzezForda,jestaktualnąnaterenieamerykańskimiczy,iwjakichrozmiarach
iformiebyłobywskazanymakcjęzasilaćinformacjamizPolski”9.
Niewykluczone,żeodpowiedźnadesłanazpolskiejplacówkiwUSAwywołałaroz-
czarowanienaWierzbowej,bowiemwpiśmiedatowanymna22lutego1922r.radca
poselstwaoznajmił,nakcjaprowadzonanatutejszymterenieswegoczasuprzezForda
przeciwkożydom[takwdokumencie-P.R.]jestobecniejużnieaktualną,ponieważ
organjego»TeDearbornIndependent«zaprzestałzupełnieatakównażydów[tak
wdokumencie-P.R.].Ewentualnenadsyłaniemateriałówwsprawiestosunków
polsko-żydowskichdoużytkuPoselstwabyłobybardzopożądanym”10.
Zpowyższejanalizywynikaniedwuznacznie,żerządpolskiwlatach1921-1922
postrzegałznanegoprzemysłowcajakosojusznikawzwalczaniupotencjalnejanty-
polskiejakcjiinspirowanejprzezamerykańskichŻydów-doskonalewidać,zajak
poważnegoprzeciwnikapolitycznegouchodziliamerykańscyŻydzi,skoroczynniki
oficjalnepaństwapolskiegouznałyzastosownepodjęcieopisanejinicjatywy.Natym
tlemniejzaskakującobrzmirelacjaAJCopróbachscaleniaróżnychantyżydow-
skichśrodowiskwEuropieiAmerycewjednąscentralizowanąorganizacjęzsiedzibą
wWarszawiepodjętąprzezprzywódcówTowarzystwanRozwój”11.Iwtymwypadku
pojawiłosięnazwiskoForda,zktórym-jakpisałAJC-polscyantysemiciusiłowali
nawiązaćwspółpracęwStanachZjednoczonych.WEuropiezaśdziałaczenRozwo-
ju”widzielisojusznikówwśrodowiskachprasyrojalistycznejweFrancjiiwnMorning
światem.30XI1920r.zinicjatywyLouisaMarshalla,przewodniczącegoAJC,odbyłasięwNowymJorku
konferencjazudziałemwieluorganizacjiżydowskich.Zebraniuchwaliliczterostronicoweoświadczenie
dlaprasy,wktórymwskazalinaabsurdalnośćoskarżeńzawartychwProtokołachorazpotępilidziałalność
wydawnicząForda.
8SokołowskiotrzymałkopięoświadczeniaAJCopublikowanegownNewYorkTimesie”
1XII1920r.KorespondencjęwtejsprawiemiędzyMSZaposelstwemRPwWaszyngtonieoraz
międzyposelstwemaAJC-zob.ArchiwumAktNowych[dalejAAN],AmbasadaRPwWaszyngtonie
[dalejAW],2609,k.67-74.
9Ibidem,KierownikOddziału[Amerykańskiego][nazwiskonieczytelne]doposelstwaRPwWaszyng-
tonie,13XII1921,k.67-74.
10Ibidem,RadcaposelstwadoSamodzielnegoReferatuAmerykańskiegoMSZ,15II1922,k.67-74.
11WłaściwieTowarzystwoRozwojuHandlu,PrzemysłuiRzemiosł,utworzonew1913r.wcelu
wspieraniaprzemysłuihandlupolskiego.Wpraktyceoznaczałotopopieraniebojkotuprzedsiębiorstw
żydowskich.NazwaTowarzystwaza:S.Rudnicki,ŻydziwparlamencieIIRzeczypospolitej,Warszawa
2004,s.115(przyp.420).