Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
anastępnieuwalnianajestwdziałaniu”(R.A.Hinde,1960).
Neoinstynktywiści:ZygmuntFreudiKonradLorenz
Freudakoncepcjaagresji41
Wielkikroknaprzód,któregodokonałFreudwzględemwczesnychinstynktywistów,
awszczególnościwzględemMcDougalla,polegałnatym,żeujednoliciłonwszystkie
„instynkty”wramachdwukategorii–instynktuseksualnegoiinstynktu
samozachowawczego.TymsamymteoriaFreudamożebyćrozważanajakoostatnietap
wrozwojuteoriiinstynktu;jaktopokażędalej,samataunifikacjainstynktówwramach
jednego(wyjąwszyinstynktzwiązanyzego)stanowiłarównieżpierwszykrok
wprzezwyciężeniukoncepcjiinstynktywistycznej,choćFreudbynajmniejniezdawał
sobieztegosprawy.WdalszejczęściksiążkibędęsięzajmowałjedynieFreudowską
koncepcjąagresji,ponieważteorialibidojestdobrzeznanawieluczytelnikomimożna
jąznaleźćwinnychdziełach,zktórychnajlepszymjestWstępdopsychoanalizy(1915–
1916,1916–1917i1933).
DopókiFreuduważałseksualność(libido)orazdążnośćsamozachowawczązadwie
głównesiłydominującewczłowieku,przykładałstosunkowoniewielkąwagędozjawiska
agresji.Jednakodlatdwudziestychobrazjegozainteresowańzmieniasięcałkowicie.
WEgoiid(1923),atakżewpóźniejszychpismachzaproponowałnowądychotomię:
instynkt(ów)życia(eros)orazinstynkt(ów)śmierci.TęnowąfazęteoretycznąFreud
opisujewnastępującychterminach:„Zrozważańnadpoczątkiemżyciaizbiologicznych
analogiiwyciągnąłemwniosek,żepozapopędemdozachowaniażywejsubstancji
iłączeniajejwcorazwiększecałościmusiistniećprzeciwstawnymupopęd,którydąży
dorozkładaniatychjednostekisprowadzaniaichdopierwotnego,nieorganicznegostanu.
Awięc–pozaErosem–takżepopędśmierci”1(Z.Freud,1930;s.100).
Instynktśmiercijestskierowanyprzeciwkosamemuorganizmowi,azatemstanowi
popędautodestrukcyjny,alboskierowanyjestnazewnątrz,iwtymprzypadkuniszczy
innychzamiastsiebie.Kiedystapiasięzseksualnością,ulegaprzekształceniuwznacznie
groźniejszepopędy,którychwyrazemsąsadyzmimasochizm.MimoiżFreud
wielokrotniesugerował,żesiłainstynktuśmiercimożezostaćograniczona(Z.Freud,
1927),podstawowezałożeniepozostajewmocy:człowiekpoddanyjestwładzybodźca
popędowegozmierzającegodozniszczeniajegolubinnychiniepotrafiwskuteczny
sposóbuniknąćtejtragicznejalternatywy.Zroli,jakąprzyznajesięinstynktowiśmierci,
wynikawięc,żeagresjaniejestwistociereakcjąnabodziec,alenieprzerwanie
ewokowanympopędemzakorzenionymwstrukturzeludzkiegoorganizmu.
Większośćpsychoanalityków,uznającychpoglądyFreudawewszystkichpozostałych
kwestiach,zareagowałasprzeciwemwobecteoriiinstynktuśmierci;byćmożestałosię
tak,dlategożeteoriataprzekraczałastarymechanistycznyukładodniesieniaiwymagała
myśleniabiologicznego,niemożliwegodozaakceptowaniaprzezwiększość,dlaktórej
„biologiczne”tożsamebyłozfizjologiąinstynktów.Niemniejniewcałościwszak
odrzucononowestanowiskoFreuda.Stworzonokompromiszawierającysię
wstwierdzeniu,że„instynktdestrukcyjny”stanowidrugibieguninstynktuseksualnego,
iwtensposóbmożnabyłoprzyjąćnowyakcentFreudanaagresji,nieprzyjmując
jednocześnienowegosposobumyślenia.
Freuduczyniłważnykroknaprzód,przechodzącodpodejściaczystofizjologiczno-
