Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
eks
​
plo
​
dujeonanawetpodnieobecnośćodpowiedniegobodźca.Jednakzarówno
człowiek,jakizwierzęzazwyczajodnajdująbodziec,któryuwalniatęspiętrzonąenergię
popędu;niemusząbiernieoczekiwaćnajegopojawieniesię.Poszukujągo,awręczmogą
gowytwarzać.ZaW.CraigiemLorenznazywato„zachowaniemapetytywnym”
[„pożądliwym”].Człowiek,powiada,tworzypartiepolityczne,abyodnaleźćbodziec
wyzwalającytęspiętrzonąenergię,niezaśpartiepolitycznesąprzyczynąwzajemnej
agresjinatlepolitycznym.Leczwprzypadku,kiedyniedasięznaleźćaniwywołać
żadnegozewnętrznegobodźca,energiaspiętrzonegoagresywnegopopędustajesiętak
wielka,żewybuchaibędziedziałaćnazewnątrzinvacuo,tj.„bezwidocznego
zewnętrznegopobudzeniapróżniowaaktywnośćrealizowanabezprzedmiotu–wykazuje
doprawdyfotograficznepodobieństwodonormalnejaktywności,wktórązaangażowane
jestzacho​wa​niemoto​ryczne.[…]Todowo​dzi,żewzorcemoto​rycznejkoor​dy​na​cjiwzorca
zachowaniainstynktownegosądziedziczniezdeterminowanedonajdrobniejszych
szcze​gó​łów”43(K.Lorenz,1970;pier​wotnewyda​nienie​miec​kie,1931–1942).
DlaLorenzawięcagresjapierwotnieniejestodpowiedziąnazewnętrznybodziec,ale
„wbudowanym”wewnętrznympobudzeniem,któreposzukujewyzwoleniaidojdzie
dogłosuniezależnieodtego,czyznajdzieodpowiedniązewnętrznąpodnietę:„Tak
bardzogroźnymczyniteninstynktjegospontaniczność”(K.Lorenz,1966.Podkr.dodane;
s.76).ModelagresjiLorenza,podobniejakFreudowskimodellibido,słuszniezostał
nazwanymodelemhydraulicznym,stosujebowiemanalogiędociśnienia,jakiewywiera
sprę​żonawodalubparawzamknię​tymzbior​niku.
Tahydraulicznakoncepcjaagresjijestjednymzfilarów,naktórychwspierasięteoria
Lorenza–opisujeonamecha
​
nizmwytwarzaniaagresji.Drugifilarstanowiidea,
żeagresjapozostajewsłużbieżycia,służyprzetrwaniuzarównojednostki,jakigatunku.
Ogólnierzeczbiorąc,Lorenzzakłada,żeagresjawewnątrzgatunkowa(wzajemnaagresja
międzyosobnikamitegosamegogatunku)wyposażonajestwfunkcjęsprzyjania
przetrwaniugatunku.Lorenztwierdzi,iżagresjarealizujetęfunkcjępoprzezrozproszenie
osobnikówjednegogatunkunacałejprzestrzenidostępnegorewiru,atakżeprzezdobór
„najlepszegosamca”,istotnywzwiązkuzmożliwościąobronysamicy,orazdzięki
wprowadzeniuhierarchiispołecznejsytuującejgonaszczycie(K.Lorenz,1964).Agresja
możepełnićtęzachowawcząfunkcjęcorazbardziejefektywnie,ponieważwprocesie
ewolucjiagresjaśmiercionośnazostałaprzekształconawzachowanieskładającesię
zsymbolicznychirytualnychgróźb,którepełniątęsamąfunkcję,niestanowiąc
jed​no​cze​śniezagro​że​niadlagatunku.
AleLorenzdowodzidalej,żeinstynkt,którysłużyłprzetrwaniuzwierząt,stałsię
„groteskowowyolbrzymiony”i„zdziczał”wczłowieku.Agresjazamieniłasię
wzagro​że​nieraczejzamiastwczyn​nikwspo​ma​ga​jącyprze​trwa​nie.
Wydajesię,żesamLorenzniebyłszczególnieusatysfakcjonowanytymwyjaśnieniem
ludzkiejagresjiiodczuwałpotrzebędodatkowycheksplanacji,którejednakżewiodąjuż
pozapolebadańeto​lo​gicz​nych.Piszemia​no​wi​cie:
Ponadtojestwielceprawdopodobne,żeniszczycielskadawkapopęduagresji,tkwiącadziśjeszczewczłowieku,
abędącajegoniedobrąspu
​
ści
​
znąpozwierzęcychprzodkach,wywołanazostaławewnątrzgatunkowąselekcją,
oddziaływającąnanaszychpraojcówprzezwieledziesiątkówtysięcylat,amianowicieprzezcałystarszyokres
epokikamienia.[Lorenzzapewnemanamyślipóźnąepokękamienną.]Gdyludzkośćosiągnęłatakietap
rozwoju,wktórymdziękiuzbrojeniu,odzieżyiorganizacjispołecznejmogławdostatecznymstopniuzapanować
nadzagrażającymjejniebezpieczeństwemgłodu,zimnaiśmierciwszponachwielkichdrapieżników,abygroźby
teprzestałybyćpodstawowymiczynnikamiselekcyjnymi,musiaławidoczniewystąpićniekorzystnaselekcja