Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Leczwewszystkichpozostałychaspektachzdająsięróżnićdiametralnie.Freud
sformułowałhipotezęistnieniadestrukcyjnegoinstynktu,założenie,októrymLorenz
twierdzi,żejestniedoprzyjęcianagrunciebiologicznym.Zkoleijegoagresywnypopęd
służyżyciu,instynktśmierciFreudapozo​stajezaśzżyciemsprzeczny.
LecztaróżnicatracinaznaczeniuwświetlepodejściaLorenzadozmiennychkolei
defensywnejpierwotnieisłużącejżyciuagresji.Posługującsięwieloma
skomplikowanymiiczęstokwestionowanymikonstrukcjami,dochodzidowniosku,
żeuczłowiekaagresjaobronnaprzekształciłasięwspontaniczniewypływającyzjego
wnętrzaisamonapędzającysiępopęd,którystwarzasobieokolicznościułatwiające
uzewnętrznienieagresjialbowyładowujesięwsytuacji,kiedyżadnegobodźcaniemożna
znaleźćczystworzyć.Stądnawetwspołeczeństwie,którejestzorganizowane
zsocjoekonomicznegopunktuwidzeniawtakisposób,żepoważniejszetendencje
agresywneniemogąwnimznaleźćsobieodpowiedniegobodźca,samoparcieinstynktu
agresjidoprowadzijegoczłonkówdoprzemianysystemu,awprzypadkugdybytegonie
uczynili,wybuchyagresjizdarzaćsiębędąnawetpodnieobecnośćjakiegokolwiekbodźca.
Awięcwniosek,dojakiegoLorenzdochodzi:żeczłowiekiempowodujewewnętrznasiła
prącadozniszczenia,jestdlawszystkichpowodówpraktycznychidentycznyzkonkluzją
Freuda.Freudjednakdostrzega,żepopędowidestrukcyjnemuprzeciwstawiasięrównie
potężnasiłaerosa(życia,seksualności),podczasgdydlaLorenzamiłośćsamawsobiejest
pro​duk​temagre​syw​nychinstynk​tów.
ZarównoFreud,jakiLorenzzgadzająsię,żeniezdolnośćdouwolnieniaagresji
wdziałaniujestzasadniczoniezdrowa.WewczesnymokresieswejpracyFreud
postulował,iżtłumienieseksualnościmożeprowadzićdochorobypsychicznej;później
zastosowałtęsamązasadędoinstynktuśmierciinauczał,żewyparcieskierowanej
nazewnątrzagresjirównieżjestniekorzystne.Lorenzzaśstwierdza,że„cywilizowany
człowiekdzisiejszejdobycierpizpowoduniedostatecznegorozładowaniaswegopopędu
agresji”.Obaj,różnymidrogami,dochodządowizerunkuczłowieka,wktóregownętrzu
doko​nujesięper​ma​nentnapro​duk​cjaagre​sywno-destruk​cyj​nejener​gii,bar​dzotrud​nej,jeśli
nieniemożliwejnadłuższąmetędokontrolowania.Takzwanezłouzwierzątstajesię
prawdziwymzłemuczłowieka,nawetjeśli,wedługLorenza,jegokorzenienie
sąwisto​ciezłe.
„Dowód”przezanalogię
Podobieństwa,jakieistniejąmiędzyodpowiednimiteoriamiagresjiLorenzaiFreuda,
zamazujązasadnicząróżnicę.Freudbyłbadaczemczłowieka,uważnymobserwatorem
jegozewnętrznegoorazrozmaitychmanifestacjinieświadomegozachowania.Jegoteoria
instynktuśmiercimożebyćbłędnalubniekompletna,możeteżwspieraćsię
naniedostatecznychdowodach,jednakzostaławypracowanawprocesieciągłej
obserwacjiczłowieka.Lorenz,zdrugiejstrony,jestbadaczemzwierząt,szczególnie
niższych,bezwątpieniazresztąniezwyklekompetentnym.Jegowiedzanatemat
człowiekaniewykraczapozadoświadczenieprzeciętnejjednostki;niezdobyłjejaniprzez
systematyczneobserwacjeieksperymenty,anipoprzezlekturę46.Naiwniezakłada,
żeobserwacjesamegosiebieiotaczającychgoludzistosująsiędocałejludzkości.
Głównąmetodą,jakąstosuje,niejestjednaknawetsamoobserwacja,aleanalogie
przeprowadzanepomiędzyzachowaniemokreślonychzwierzątaczłowieka.
Wnaukowymsensietakieanalogieniemajążadnejmocydowodowej;sąjedynie
sugestywneizapewnemiłedlatychzwierząt.NakartachksiążkiLorenzawystępująone