Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BUDOWAICZYNNOŚĆŚCIANYNACZYŃSYSTEMOWYCH
uczestnicząwwiązaniuleukocytów,czasaminazywa-
neadresynaminaczyniowymi.Należądonichse-
lektynaEiselektynaP(magazynowanewciałkach
Weibela-Paladegokomórekśródbłonka),licznegliko-
proteinyiglikolipidyzawierającecząsteczkiglikoza-
minoglikanów(np.odmianyantygenugrupowego
Lewis,mucyny)orazcząsteczkiimmunoglobulinopo-
dobne,doktórychzaliczasięmolekułygrupyVCAM
(vascularadhesionmolecule),ICAM(intercellular
adhesionmolecule)orazcząsteczkęPECAM-1(pla-
teletendothelialcelladhesionmolecule).Nieliczne
znichwykazująstałąekspresjęnapowierzchniśród-
błonka(PECAM-1,ICAM-2),gęstośćpozostałych
cząsteczekznaczniewzrastapodwpływemdziałania
cytokinzapalnych,trombinyczyniektórychskładni-
kówbakterii(endotoksyny),atakżewwynikuuszko-
dzeniakomórekśródbłonkainnymiczynnikami,taki-
mijaksiłyhydrodynamiczne.Wosoczukrwiwykry-
wasięwolneformycząsteczekadhezyjnychśród-
błonkaiichstężeniezwiększasięwnastępstwiejego
uszkodzenialubaktywacji.Pewnecząsteczkiadhe-
zyjnewystępująnakomórkachśródbłonkatylko
wniektórychobszarachnaczyniowych,naprzykład
wwęzłachchłonnychwystępującząsteczkiCD34
iGlyCAM-1(glycosylation-dependentcelladhesion
molecule),awbłonachśluzowychMAd-CAM-1
(mucosaladdressincelladhesionmolecule).Niektóre
adresynynaczyniowereagujązligandamiobecnymi
wyłącznienaokreślonychpopulacjachleukocytów,
inneuczestnicząwreakcjachmiędzyśródbłonkiem
aróżnymitypamikomórek.Głównącząsteczkąleu-
kocytówuczestniczącąwwiązaniusięześródbłon-
kiemjestselektynaL(CD62L).
Dalszawędrówkaleukocytuprzezścianęnaczynia
wymagajegoaktywacji.Komórkiśródbłonkawytwa-
rzająsubstancjeaktywująceprzepływającekomórki,
mogąrównieżtransportowaćtakiezwiązkiwwyniku
opisanegowyżejmechanizmutranscytozy.Napo-
wierzchniśródbłonkaznajdująsięlicznemikrokosm-
kizawierająceglikoproteinynzagęszczające”wten
sposóbczynnikichemotaktycznedlaleukocytów
(chemokiny).Zniszczenieśródbłonkaniehamujemi-
gracjileukocytów.Odsłonięciebiałekbłonypodstaw-
nejaktywujeukładkrzepnięciaiprowadzidoagrega-
cjipłytekkrwi.Napowierzchnipłytekpojawiasię
selektynaP,doktórejprzyczepiająsiępłynąceko-
mórki,równocześniezziarnistościpłytekuwalniają
sięczynnikiaktywująceleukocyty.
Napobudzonychleukocytachpojawiająsięczą-
steczki(integryny),którezapewniająimścisłeprzy-
leganiedokomórekśródbłonkaibiałekmacierzypo-
zakomórkowej.Głównymiligandamidlaintegrynna
śródbłonkusącząsteczkiimmunoglobulinopodobne
(ICAM,VCAM,PECAM).CząsteczkaPECAM-1
(CD31)znajdujesięnabrzegachkomórekśródbłonka
iwtensposóbnkieruje”migrująceleukocytydo
przestrzenimiędzykomórkowych.
Przejścieleukocytówprzezścianęnaczyniawyma-
gauwolnieniaenzymówtrawiącychskładnikibłony
podstawnejimacierzypozakomórkowej.Należądo
nichmetaloproteinazycynkowe(MMP–matrixme-
taloproteinase),plazminaorazenzymylizosomalne.
Niektóreznichsąuwalnianeprzezaktywowaneko-
mórkiśródbłonka.Procesmigracjiposzczególnych
komórekkrwiprzebiegapodobnie,chociażczęsto
uczestnicząwnimodmiennecząsteczkiadhezyjne
(np.VCAMniewiążeneutrofilów).Monocytykrwi
poprzejściudotkanekprzekształcająsięwmakrofa-
gi.
Komórkiśródbłonkaodgrywajątakżeaktywnąrolę
wregulacjikrzepnięciakrwi.Wprawidłowymnaczy-
niuśródbłonekmawłaściwościprzeciwkrzepliwe,
przeciwpłytkoweiprofibrynolityczne(rozdział5).
Tlenekazotu(NO)iprostacyklina(PGI
2),wytwarza-
neprzeznieuszkodzonyśródbłonek,hamująagrega-
cjępłytekiichprzyleganiedościanynaczynia.Na
powierzchniśródbłonkaznajdująsięlicznecząstecz-
kiglikozaminoglikanów,któreaktywująantytrombi-
nę–naturalnyinhibitortrombiny.Równieżaktywacja
przeztrombinęinnegofizjologicznegoinhibitoraoso-
czowegoukładukrzepnięcia–białkaC–wymaga
udziałukomórekśródbłonka.Reakcjatazachodzibo-
wiemtylkonanieuszkodzonychkomórkachśród-
błonka,naktórychtrombinazostajezwiązanaprzez
innyglikozaminoglikan–trombomodulinę.Prawidło-
wyśródbłonekwytwarzatakżeinhibitorzewnątrzpo-
chodnegoszlakukrzepnięcia–TFPI(tissuefactorpa-
thwayinhibitor)–białkohamująceczynniktkanko-
wy(tromboplastynę),orazt-PA–tkankowyaktywa-
torplazminogenu(tissueplasminogenactivator),
stymulującyfibrynolizęskrzepu.
Wodpowiedzinauszkodzenieścianynaczyniado-
chodzidonatychmiastowejzmianywłaściwościpo-
wierzchnikomórkiśródbłonkazhamującejkrzepnię-
cie(antykoagulacja)doaktywującejiułatwiającej
wykrzepianiekrwi(prokoagulacja)[6,7].Powstanie
pierwotnegoczopapłytkowegojestpoczątkowym,
wczesnymzjawiskiemwywołanymuszkodzeniem
naczynia.Komórkiśródbłonkawytwarzająiprezen-
tująnaswojejpowierzchnicząsteczkiaktywujące
płytki,takiejakczynnikvonWilebranda,fibronekty-
naitrombospondyna.Zmniejszasięwytwarzanie
prostacyklinyitlenkuazotu.Równocześniewzrasta
syntezainhibitoraaktywatoraplazminogenu(PAI-1),
hamującegoprocesfibrynolizyskrzepu.Powyższe
zmianyaktywnościkomórekśródbłonkaobserwuje
siętakżewstanachprzebiegającychbezmorfologicz-
nychwykładnikówuszkodzenianaczynia.Określasię
jejakodysfunkcjęśróbłonka,którapojawiasiępod
wpływemdziałaniaczynnikówszkodliwych(hiperli-
8
