Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czyistniejąjakieśprawanaturalne?
55
bardzoistotneźródłospecjalnychprawizobowiązań,którychistnie-
nieuznajemywwieluróżnychdziedzinachżycia,możnaokreślićjako
„wzajemnośćograniczeń”(mutualityofrestrictions).Sądzę,żetłu-
maczyonozjawiskozobowiązaniapolitycznegoiżetoostatniedasię
zrozumiećjedyniepodwarunkiemdokładnejanalizyidostrzeżenia
jegoodmiennościodinnychokolicznościwytwarzaniaprawwdrodze
umowy(takichjakpełnomocnictwoczyobietnica),doktórychzalicza-
jąjefilozofowie.Wnajprostszymschematycznymzarysierzeczpolega
natym,żejakaśgrupaosóbpodejmujewspólneprzedsięwzięciena
określonychzasadach,godzącsięnawynikająceznichograniczenie
własnejwolności,awówczasci,którzyzgodzilisiępoddaćowemu
ograniczeniu,gdybyłatakapotrzeba,mająprawodoanalogiczne-
goograniczeniatych,którzyskorzystalinaichustępstwie.Przyjęte
przezgrupęzasadymogąnaprzykładokreślać,żewybraniprzedsta-
wicielepowinnimiećwładzęegzekwowaniaposłuszeństwaitworze-
nianowychzasad,cospowodujepowstanieprawiobowiązkówwyma-
ganych„ustawowo”,alemoralnyobowiązekichprzestrzeganiamają
tutajrządzącywzględemwspółpracującychobywateli,obywatelena-
tomiastmająmoralneprawooczekiwaćodustawodawcówpodporząd-
kowaniasięregułom.Wtegorodzajukontekstachspołecznych(któ-
rychnajbardziejzłożonymprzykłademjestspołeczeństwopolityczne),
zobowiązaniedoprzestrzeganiaregułjestczymśodrębnymodjakich-
kolwiekinnychmoralnychprzesłanekposłuszeństwaustanowionych
zewzględunapozytywneskutki(np.zapobieganiecierpieniom).Zo-
bowiązanietonależysięwspółpracującymczłonkomspołecznościjako
takim,aniedlatego,żesąistotamiludzkimi,którychniepowinnosię
krzywdzić.Tejcharakterystycznejcechyzobowiązaniapolitycznego
nieuchwytujewyjaśnienieutylitarystyczne,aniwwersjiuproszczo-
nej(wedlektórejzobowiązanieistniejeponieważ-itylkowtedy,gdy
-bezpośrednieskutkidanegoaktunieposłuszeństwasągorszeniż
skutkiprzestrzeganiareguł),aniwwersjirozbudowanej(przyjmu-
jącej,żezobowiązanieistniejenawetwówczas,gdynieposłuszeństwo
zwiększaprawdopodobieństwołamaniadanegoprawalubinnychza-
sadprzynastępnychokazjach,wktórychbezpośrednieskutkiprze-
strzeganiaregułsąkorzystniejszeodskutkówniesubordynacji.
Oczywiściezprzyjęcia,żebeneficjenciznacznychustępstwpoczy-
nionychprzezinnychczłonkówspołeczeństwamająwobecnichmo-
ralnezobowiązanieprzestrzeganiatychsamychzasad,niewynika
aniżejesttojedynamoralnapodstawadyscypliny,aniżenieistnie-
jążadnesytuacjemoralnieuzasadniającebrakrespektowaniazobo-
wiązań.Niemanicsprzecznegoaniniestosownegowstwierdzeniu:
„MamobowiązekuczynićX,ktośmaprawożądaćtegoodemnie,ale
terazwidzę,żeniepowinienemtegorobić”.Wpewnychdrażliwychsy-
tuacjachczasamimniejszymmoralnymzłembędzienieposzanowanie
