Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
64
RICHARDWASSERSTROM
bezkoniecznościuzyskaniazgodyinnejosoby.Dopókiktośmapra-
wodojakiejśrzeczy,niktinnyniemożemujejzasadniewzbraniać
aniodmawiać.Ponadto,miećdoczegośprawoznaczybyćzwolnio-
nymzobowiązkubraniapodrozwagęszereguracji,któresąistotne
winnychokolicznościach;znaczytobyćuprawnionymdoprzedmio-
tutegoprawa,bezżadnychdodatkowychpowodów.Krótkomówiąc,
miećprawodojakiejśrzeczytomiećbardzosilnąmoralnąlubprawną
racjędającątytułdojejotrzymania.Jesttonajsilniejszazwszystkich
istniejącychracji.
Ponieważsprawymająsięwtensposób,jestrównieżoczywiste,że
rzeczy,doktórychjesteśmyupoważnieniztytułuprawa,zazwyczaj
niesąbłaheinieważne.Przedmiotyprawtorzeczymająceznaczenie.
Chcącsformułowaćwjeszczeinnysposóbniektórezprzedstawio-
nychjużzapewnetez,możemyrównieżpowiedzieć,żeprawastano-
wiąszczególnegorodzajupowodylubracje,uzasadniającesądymo-
ralneconajmniejdwóchtypów.Popierwsze,jeżelipewnaosobama
doczegośprawo,tomożeonazasadniepowołaćsięnatoprawodla
usprawiedliwieniatego,żedziałałazgodnieztymprawemlubkorzy-
stającztegoprawa.Jeżelipewnaosobadziałaczyniącużytekzeswo-
jegoprawa,wówczas-bezżadnychdodatkowychwarunków-działa
onawsposóbwłaściwy,przynajmniejprimafacie.Czynićużytekze
swojegoprawatodziałaćwtakisposób,którywznacznymstopniu
zapewniaprzywilejniepodleganiakrytyce.Tenprzywilejjestowiele
mniejpewny,gdyopuszczamyobszarprawiprzechodzimychociażby
naterentego,cojestdozwolonelubniezakazane.
Podrugie,podobniejakkorzystaniezeswoichprawlubobstawa-
nieprzynichsamowsobieniewymagaobrony,takteżfakt,żektoś
naruszaprawadrugiegoczłowiekalubniepozwalamuznichkorzy-
stać,czyteżodmawiamuich,samwsobiedajepodstawędopoważnej
krytykiinagany.Istniejepewnaróżnicanaciskuiznaczeniapomię-
dzyniespełnieniemlubzaniedbaniemjakiegośobowiązkuanarusze-
niemlubpokrzyżowaniempewnegoprawa.Bowiemkoncentrującsię
naobowiązkachinaprzypadkachichniewykonania,zkonieczności
skupiamyuwagęnaosobieposiadającejdanyobowiązekiprzywo-
łujemykryteria,napodstawiektórychoceniamyjejpostępowanie.
Natomiastodwołującsiędoprawzwracamyuwagęnawyrządzaną
krzywdę-nafakt,żeosobaposiadającapewneprawodoznałanie-
pożądanychnastępstwocenianegodziałania.Aponadto,naruszenie
pewnegoprawastanowisamowsobieszczególnyiniezależnyrodzaj
działaniakrzywdzącego,czegoniemożnapowiedziećwwypadku
mniejścisłychwymogów.
Nakoniec,właśniedlatego,żeprawasątymiartykułamimoral-
ności,którewytyczająobszaryuprawnienia,pełniąonedodatkową
