Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4
RozdziałI.GenezaiźródładoktrynyRothbarda
ludzkiej,conależyczynić,aczegounikać.Natomiastdobremnajwyż-
szymjestszczęście(eudajmonia).Niejestonojednorodneinieistnieje
samozsiebie.Możnamówićjedynieodobruwynikającymzcnoty,któ-
rąprzypisujesięokreślonejczynnościdanegoczłowiekaiktórawyra-
żasięjegorozumnymstosunkiemdotejżeczynności.Szczęściemożna
osiągnąćnaniższymiwyższympoziomie.Najbardziejpożądanejest
szczęścieżyciakontemplacyjnego.Niżejznajdujesięmoralnasamore-
alizacjaczłowieka,którąmożnaosiągnąćjedynieprzezświadomedzia-
łanie.Stądteżistotnąrolęwarystotelesowskiejteoriiszczęściapełnią
wolnawolaiodpowiedzialnośćosobista,atakżećwiczeniewrozwijaniu
cnót.Człowiekacnotliwegocechujeświadomośćwłasnychczynów,pra-
gnieniecnótdlasamychsiebieinietraktowanieichjakośrodkadoosią-
gnięciainnychcelóworazdziałanieopartenaprzekonaniunieczynienia
nigdyinaczej10.
Arystotelesjakojedenzpierwszychfilozofówbardzowyraźnieod-
dzielałprawonaturyodprawaprzyrody.Towłaśniewramachprawa
naturyczłowiekmiałpodejmowaćpróbyzrealizowaniawpełniswojej
potencjalności.ZanormynaturyArystotelesuznawałtylkote,którere-
gulująpostępowanieistotrozumnych.Rozważającistotęprawanatural-
nego,odnalazłjewludzkiejnaturze,złożonejzduszyiciała11.Określa
onopostępowaniewszystkichjednostek–wprzeciwieństwiedoprawa
pozytywnego,definiującegostosunkijedyniepomiędzyludźmiwolnymi
irównymi;nacechowanejestkonkretnością,podczasgdynormystano-
wionesąogólnością.Każdeprawomaprzybliżaćczłowiekadoszczęścia,
wczymprzewodziprawonaturalne–obejmujeonoszerszągrupęjedno-
stekniżludzkieustawodawstwoodnoszącesiętylkodozłączonychin-
stytucjąpaństwapełnoprawnychobywateliiwłaścicieliniewolników12.
Prawonaturalnejestniepisane,bopoznawaneprzezrozumczłowieka,
niezależneodwoliprawodawcy,ozasięgupowszechnyminiezmienne.
Niewymagaakceptacjipaństwowejibędzieobowiązywałodopóty,do-
pókiistniećbędzierozumnyczłowiek,zdolnydoodczytywaniagoze
swejnatury.NabrałoonouArystotelesacharakterunormymoralnej–
dobronależyczynić,złanależyunikać13.Zasadniczymicechamiprawa
10Arystoteles,Etykanikomachejska,[w:]K.Leśniak,Arystoteles,s.280–312.Zob.
takżeK.Leśniak,Arystoteles,s.81–87.
11R.Tokarczyk,Klasycyprawnatury,Lublin1988,s.68.
12Ibidem,s.39–60.
13M.Szyszkowska,Europejskafilozofiaprawa,Warszawa1993,s.30.
