Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
7
wybytprzekształcadopieroformaduchowa.Stopieńprzewagiformynad
materiąmiałdecydowaćodoskonałościrzeczy.Międzyświatemmaterial-
nymakręgiemczystychform–awięcbezcielesnychduchów–znalazł
sięczłowiek,któregoistotęstanowiłopołączenienieśmiertelnejduszyze
śmiertelnymciałem.Towłaśnieistnieniuduszyczłowiekzawdzięczapro-
cesywegetatywne,czucioweiintelektualne–procesyteróżniąsięupo-
szczególnychludzi,azatemprzecząideirównościnaturalnej.Człowiek
ponadtoobdarzonyzostałwolnąwoląirozumem,dającymmuwolność
wyboruimożliwośćdecydowaniaosobie19.Możeondziałaćikierować
swoimiczynamikuokreślonemucelowijedyniedziękiświatłurozumu.
Widaćwięc,żeistotaludzkazostaławpisanaprzezAkwinatęwnaturę
będącąracjonalnymporządkiemkształtującymnieustannedążeniedo
celu20.
Działanieczłowiekaokreślająpewnewytyczne,którezawartesąwpra-
wie.PrawemnazywaTomasznormę,regułępostępowaniawpostaciim-
peratywnejdyspozycjirozumu,nakazującąjakiśczynlubgozakazującą21.
Owenakazylubzakazyujętesąwsystemhierarchiczny.Nanajwyższym
szczebluznajdujesięprawowieczne(lexaeterna),czylinormyboskiego
rozumu,poruszającecałyświat.PochodząodBogaisąwyrazemjegomą-
19Ibidem,s.316–317.Szerzejnatematistnienia,rzeczywistości,stworzenia,
człowiekainaturalnejteologiiuśw.TomaszazAkwinuzob.E.Gilson,Tomizm.
Wprowadzeniedofilozofiiśw.TomaszazAkwinu,Warszawa1998,s.41–61,151–190
i220–233.
20TomaszzAkwinu,Owładzy,[w:]idem,Dzieławybrane,Kęty1999,s.225–226.
21TomaszzAkwinu,Sumateologiczna,I–II,90,1–4,[w:]Doktrynyprawno-poli-
tyczne.Wybórtekstówźródłowychiinterpretacji,t.2,red.B.Kozub-Ciembroniewicz,
W.Kozub-CiembroniewicziJ.M.Majchrowski,Kraków1999,s.19–20.Wpóźniej-
szychodwołaniachdlaułatwieniabędępodawaćnumeracjęodnoszącąsięjedyniedo
zagadnieńiartykułówznajdującychsięwSumieteologicznej.Zob.takżeE.Gilson,
Tomizm,s.306.Św.Tomaszprecyzowałrównieżnajważniejszecechyprawastano-
wionegoprzezczłowieka:1)stanowionorozporządzenierozumu;2)dążydodobra
wspólnego;3)jesttworempanującegosuwerena;4)promulgowałjepanujący.Wy-
nikaznichkilkaważnychwniosków.Popierwsze,prawo,będąctworemrozumu,
niemożebyćefektemnieracjonalnegoaktuwolipanującego,gdyżstaniesięwtedy
bezprawiem.Podrugie,jeśliniejestustanowionewceluosiągnięciadobrawspólne-
go,niemamocywiążącej,gdyżdrogadopełniszczęściawiedziejedynieprzezdobro
powszechne.Potrzecie,jedyniepanującyprecyzujeowodobrowspólne,gdyżzbio-
rowośćwymaganadsobąspajającejwładzy.Tymsamymtylkosuwerenjestkompe-
tentnydostanowienianorm.Poczwarte,wyłącznienormyodpowiednioogłoszone
mająmocobowiązującą.Jeśliniezostanąstosowniepromulgowane,zbliżąsiędo
brutalnegoucisku,ponieważspołecznośćniebędzieznaćswychprawiobowiązków.
Por.L.Dubel,Historiadoktrynpolitycznych…,s.106–107.
