Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
5
stanowionegosąjegozmiennośćizależnośćodwoliprawodawcy,ogra-
niczonośćwczasieiprzestrzeni.Wyższośćprawanaturywynikatakże
ztego,żewskazującczłowiekowidrogędoszczęściaiokreślonegodobra,
niewiążegobezwzględnie,leczraczejprzyciąga.Miarąmocywiążącej
prawajestuArystotelesajegoprzestrzeganie,awięcsprawiedliwość14.
Znamiennadlacałejpóźniejszejeuropejskiejmyślipolityczno-praw-
nejbyłasystematyzacjarodzajówsprawiedliwości,jakiejdokonałStagi-
ryta.Sprawiedliwość,któraobokprzyjaźnijestjednąznajważniejszych
cnótczłowieka,podzieliłnadwarodzaje:1)wyrównawczą,określanąteż
mianemkomutatywnej,i2)rozdzielczą,zwanąrównieżdystrybutywną.
Sprawiedliwośćkomutatywnasłużyćmiałaogólnemuwyrównywaniu,
opierającsięnaistniejącychmiędzyludźmizobowiązaniach.Jejzada-
niembyłoprzywrócenieistniejącegowcześniejstanu,naprzykładprzed
zaistnieniemwymianylubwyrządzeniemszkody.Postulujeonatakże
równąwymianędóbrlubrównewymierzaniekaryzawyrządzonezło,
copozwalazauważyć,iżdotyczyonarelacjiocharakterzeprywatno-
prawnymorazodpłatyzakrzywdę.Sprawiedliwośćrozdzielczaznajdo-
wałazastosowaniewsytuacjidzieleniadóbrmiędzyczłonkamiwspól-
notypaństwowej.Udziałposzczególnychobywateliwrozdzialedóbr
publicznych–zaszczytów,urzędów,bogactwa–mógłbyćrównylub
zróżnicowany,tozaśzależałoodregułyproporcjonalności,odpowied-
niodozasług.Stądteżwmyślsprawiedliwościdystrybutywnejpodatki
winnybyćuiszczaneproporcjonalniedobogactwa,karynakładanesto-
sowniedopopełnionegoczynu,awszelkapomocświadczonaproporcjo-
nalniedobiedy15.
Największymumysłemśredniowiecza,budującymswójsystemfilo-
zoficzno-doktrynalnynadokonaniachArystotelesa,byłświętyTomasz
14R.Tokarczyk,Filozofiaprawawperspektywieprawanatury,Białystok1997,
s.68.
15J.Oniszczuk,Filozofiaiteoriaprawa,s.101–104.Zob.takżeH.Izdebski,Hi-
storiamyślipolitycznejiprawnej,Warszawa2007,s.21–22.Por.takżeS.Kowalczyk,
Ideasprawiedliwościspołecznejamyślchrześcijańska,Lublin1998,s.142,gdzieautor
podkreśla,iżsprawiedliwośćwyrównawczapoleganaodpłaceniuzadobrolubzło
przyzachowaniuproporcjimiędzywinąikarączyzasługąinagrodą.Sprawiedliwość
rozdzielczanatomiastskupiasięnawłaściwymrozdzialedobraizła,ajejprzedmio-
temsązarównouprawnienia,jakiobowiązki.Nakazujeonatraktowaćobdzielonych
lubobciążonychwjednakowysposób,jeżeliwyróżniająsięwdanejsytuacjiokreślo-
nąistotnącechą.TymsamymsprawiedliwośćrozdzielczapodlegaformuleDkażdemu
podługtego,comusięnależy”iniemożebazowaćnaarbitralności.
