Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
9
Wartojeszczepoświęcićniecouwagisposobowi,wjakiTomaszokre-
ślałrelacjeprawastanowionegowzględemprawanaturalnego,itemu,jak
scharakteryzowałpojęciesankcjinaturalnej.Prawoludzkiestanowione
nieposiadażadnejswojejzasady,naktórąmogłobysiępowoływać,lecz
ograniczasięjedyniedookreślaniametodstosowaniaprawanaturalne-
go.Ponadtoczłowieksamorzutnieprzestrzegającyprawanaturalnegojest
przygotowanydoprzyjęciaiuznaniaprawapozytywnego.Drugąkwestię
stanowipytanie,czywwypadkuprawanaturalnego,takjakjesttowpra-
wieludzkim,możemymówićoistnieniusankcji.Tomaszodpowiedziałna
nietwierdząco.Postępowaniezgodneznakazamiprawanatury,wyrytego
wnaturzekażdegostworzenia,pozwalamunaegzystencjęzgodnązpo-
rządkiemwszechświata.Każdestworzeniepróbująceuchylićsięodtego
prawa,wyłamaćspodjegonakazów,niszczysamosiebieiumierawtakiej
mierze,wjakiejwłaśniesięspodniegowyłamuje,potwierdzająctymsa-
mymnienaruszalnycharakterprawa,którepróbowałopogwałcić28.
PodobieństwamiędzyAkwinatąiArystotelesemwidaćrównieżwpo-
glądachnasprawiedliwość.Tomaszdefiniowałsprawiedliwośćjakosta-
łądyspozycjęwoli,bykażdemuoddaćto,doczegomaprawo.Azatem
postępowaniesprawiedliwetowypełnianienakazówlubzakazówzawar-
tychwprawie29.ZaArystotelesemwyróżniłondwarodzajesprawiedliwo-
ści:1)sprawiedliwośćzamienną,regulującąstosunkimiędzyjednostkami,
i2)sprawiedliwośćrozdzielczą,regulującąstosunkimiędzycałościąajed-
nostką.Wchodząonewskładtzw.sprawiedliwościszczegółowej,wod-
różnieniuodsprawiedliwościlegalnej,dotycząbowiemjedynieposzcze-
gólnychosóbrozpatrywanychjakocząstkaspołeczności.Sprawiedliwość
legalnanatomiastokreślastosunekjednostkidozbiorowości,awszcze-
gólnościkonkretyzujeobowiązkijednostkiwobecpaństwa.Jakjużpo-
wiedziano,sprawiedliwośćzamiennaregulujestosunkimiędzydwiema
prywatnymiosobami.Mowatuprzedewszystkimotransakcjachkupna
isprzedaży,będącychmodelemwymiany.Wwymianiechodziooddanie
komuśczegośstanowiącegorównowartośćtego,cosięodniegootrzy-
mało.Możnazatemwtakimwypadkumówićodążeniudoosiągnięcia
równościarytmetycznej.Sprawiedliwośćrozdzielcza,regulującastosunki
międzycałościąajednązjejcząstek,awięcprzydzielającajakiejśpo-
jedynczejosobieprzypadającąnaniączęśćdóbrstanowiącychwspólną
28E.Gilson,Tomizm,s.309–311.
29TomaszzAkwinu,Sumateologiczna,II–II,58,2–3.Zob.takżeE.Gilson,To-
mizm,s.350–355.
