Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
RozdziałI.GenezaiźródładoktrynyRothbarda
drości,porządkuwszechrzeczy.Odnosząsiędowszystkichistot,wpły-
wającnaichruchyiinklinacje22.Niżejznajdujesięprawonaturalne(lex
naturalis),właściwewyłącznieludziomistanowiąceintelektualnewspół-
uczestnictwoczłowiekawprawiewiecznym.Człowiekpoznajejedzięki
rozumowi.Pozwalamuonoodróżnićdobroodzła,atakżeokreślićdzia-
łaniaodpowiadającejegowrodzonymcechomipopędom.Podstawową
jegozasadąjestformułanakazującaczynieniedobraiunikaniezła23.Trze-
ciąkategorięstanowiprawoludzkie(lexhumana),wywodzącesięzprawa
wiecznegozapośrednictwemprawanaturalnego.Prawoludzkiekonkre-
tyzujenormyprawnonaturalneidopasowujejedokonkretnychzjawisk
społecznych.Tomaszpodzieliłprawoludzkienaprawonarodów(iusgen-
tium)iprawocywilne(iuscivile),aróżnicemiędzynimisprowadziłdo
sposobuichpochodzeniazprawanaturalnego.Normyprawaludzkiego
mogąmiećpostaćstanowionegoprawapisanegolubzwyczaju.Coistotne,
niemogąbyćsprzecznezlexnaturalia24.Wartozauważyć,żeistniejejesz-
czeprawoBoże(lexdivina),pochodzącezobjawieniaizawartewPiśmie
Świętym,określającecelepozadoczesnymi25.
Scharakteryzowanieprawanaturystałosięprzyczynkiemdookreślenia
przezTomaszatrzechpodstawowychrodzajówludzkichskłonnościidają-
cychsięznichwywieśćnakazównormnaturalnych.Primo,zakazzabójstwa
isamobójstwaoraznakazczuwanianadzdrowiemciałaiduszy,pochodzące
zeskłonnościdosamozachowania;secundo,nakazmałżeństwaiwychowa-
niarodziny,wywodzącysięzpragnieniaprzedłużeniagatunkuinaturalnych
skłonnościseksualnychczłowieka;tertio,nakazmówieniaiposzukiwania
prawdyodpowiadającyczłowieczejskłonnościdopoznawaniaprawdyiżycia
wewspólnocie26.Akwinatajakopierwszydokładnieokreśliłistotęipojęcie
prawaindywidualnegowduchukoncepcjiwolnościnegatywnej.Sprowadzał
jedoroszczeniajednostkiskierowanegodoinnychosóbidomagającegosię
bierności,awięcniewkraczaniawsferęprywatnychwolnościiprawwłasno-
ściuprawnionego27.
22TomaszzAkwinu,Sumateologiczna,I–II,93,1–5.
23Ibidem,I–II,94,1–6.
24Ibidem,I–II,95,1–4;orazI–II,96,2–6.
25Ibidem,I–II,94,1.Zob.takżeR.Tokarczyk,Klasycyprawnatury,s.127–134.
Zob.takżeM.Szyszkowska,Europejskafilozofiaprawa,s.34–43;J.Oniszczuk,Filozofia
iteoriaprawa,s.146–156orazH.Izdebski,Historiamyślipolitycznejiprawnej,s.67–69.
26R.Tokarczyk,Klasycyprawnatury,s.134–137.
27M.N.Rothbard,EconomicThoughtBeforeAdamSmith[AnAustrianPerspective
ontheHistoryofEconomicThought,t.I],Auburn2006,s.58.
