Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Językoweśrodkiwyrażaniawartości
13
Przyjmujemynastępującąhierarchięwartościiichrelacji:
1.ogólnoludzkieapriorycznekategoriepostrzeganiaipoznania(lubkantowskie
kategoriekontemplacji);
2.pojęcia,socjoznaczeniaikognitywnyobrazświata;
3.werbalneobiektywneisubiektywnestereotypyijęzykowyobrazświata;
4.wartościtypologiczne:powszednio-neutralne,powszednio-emocjonalne,
religijno-mitologiczne,poznawcze,estetyczneiinne.
Wydajesiękoniecznymwskazaniewpunkcie2,3i4przynajmniejtrzech
aspektówwartościwjęzykuimowie.Pierwszedwadotycząjęzykaiprzed-
stawiają:
a)systemowąkonotatywnie-neutralnąwartośćpojęćijednostekjęzyko-
wych
b)systemowąkonotatywnie-zabarwionąwartośćjednostekjęzykowych.
Trzeciaspektprzedstawiaasystemowąpragmatycznąwartośćjednostek
językawmowie.
Rozpatrzmywsposóbskrótowywskazanątypologiępojęć.
Apriorycznekategoriepostrzegania
WstrukturzewewnętrznejpodmiotuKantwyróżniałapriorycznezdolności
kontemplacjiizdobytezaichpośrednictwemdoświadczenieaposterioryczne.
Natejpodstawiewysunąłonnastępującywniosek:
Wcałymmożliwymdoświadczeniu,ujmowanymjakocałość,
zawartajestcałanaszawiedza(Кант,1994:226;tłum.M.Ł.).
Chciałobysiędodać,żewtymdoświadczeniuzawartesąrównieżiwszystkie
naszewartości.Apriorycznysystemsposobówkontemplacjiikategorialnych
pojęćsamprzezsięprezentujetranscendentalnyogólnoludzkisystemwartości,
ponieważokreślaonjakośćkontemplowanychprzezpodmiotzjawiskrzeczywi-
stości.Zjawiskatesąsubiektywnymi,opartyminadoświadczeniufaktami,zarów-
noocharakterzezmysłowo-praktycznym,poznawczym,jakiaksjologicznym.
Jednaknieoznaczato,żedziękitemukategoriekontemplacji,poznaniaiak-
sjologiiutożsamiająsię.Tymsamym,przeciwstawianesąwartościsposobów
postrzegania,wartościprocesówpostrzeganiaiwartościtreścipostrzegania.
Dopierwszych(apriorycznesposobyikategoriepostrzegania)odnosząsię:
czas,przestrzeń,kategorieilości,jakości,stosunkówiinne.Kategoriewyj-
ścioweaksjologiistanowiątakiepojęcia,jakwartość,ocena,pożytek,dobro,
prawdaiin.Składająsięonenaukładwspółrzędnychodniesienia(wartościowy
-bezwartościowy,dobry-zły,prawdziwy-fałszywyitd.),wramachktórych
