Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
MichałŁabaszczuk
reotypy-jakosłowa-klucze,któreobokelementówpoznawczych
(najczęściejzawężonych)zawierająsilne,wręczdominujące,
elementyoceniająco-decyzyjne.Wmasowymprocesiespołecznej
wymianyinformacjiwypierająonepojęciazwiązaneztymisamymi
słowami-kluczami,leczzawierającewyłączniewmiaręprecyzyjne
treścipoznawcze(tamże:163).
Wtensposóbpojęciewartościnietylkookreślakategoriępoznawczą,ale
iograniczają,jeżelipozostajewsprzecznościzindywidualnymiwartościami.
Możliwośćsprowadzeniaprzekonańwartościującychdokilkujednostek
imodeliwartościjestwłaściwadlawszelkichrodzajówcywilizacjiwróżnych
przejawachorazprzyróżnychpriorytetachwartościujących-poznawczych,
mitologicznych,religijnych,estetycznychiin.Wkażdymspołeczeństwie,
wkażdymkierunkunaukowymlubfilozoficznym,wkażdejludzkiejjednostce
istniejewformieinwariatywnejkilkawłasnychspecyficznychkluczowych
pojęć,wyrażającychmodalno-obiektywne(aponadtoimodalno-subiektywne)
wartości,wśródktórychmożnaprzykładowowymienićnastępujące:życie,
podmiot,wola,odczucie,wiara,społeczeństwo,siła,energia,logika,intuicja,
postrzeganie,humor,głód,prawda,komputer,świadomość,forma,obraz,racja,
moda,uczucie,pojęcie,wyobraźniaiin.Podkreślmy,żedlaróżnychsystemów
funkcjonalnychwartościującorelewantnesąniewszystkiewymienionepojęcia,
ajedynieniektórekonkretne,wyodrębnionespośródnich.
Dowolnysubiektwtypologiidziałalnościimyśleniakierujesięwłasnymi
przekonaniamiwwyborzepriorytetów.Np.wewolucyjnejteoriiDarwinataką
podstawowąwartościąteoretycznąbyłypojęciagłód,walkaoprzetrwanie.
Następnietepojęciabyłyprzyjęteirozwiniętewteoriiwyższejaktywności
psychicznejiwteoriijęzykajakowtórnegosystemusygnalizującegoPawłowa.
Wróżnychteoriachjęzykaproponowanebyłyróżnewzorce,modelelubmeta-
foryrozumieniajęzyka,np.wzorcejęzykajakodrzewa,organizmu,struktury,
wzorzecnakładającychsiękręgówitp.
WfilozofiiNietzschegobazowymipojęciamiiwartościamibyłypojęcia
życie,żądzawładzyjakoprzeciwstawnewszystkiemucointelektualneieste-
tyczne.H.Rickertzauważał,żeodczasówNietzschegopojęcieżycianabrało
specyficznegowdzięku,anawetstałosięmodne.JednocześnieRickertpokazał,
żeżyciemożnauczynićwartością,jedyniewychodzącwsferętranscendentalną
(czymkolwiekonajestijakkolwiekbyjąrozumieć),czegowłaśnieniezrobił
Nietzsche.DlategoRickertrozdzielapojęciażyciaiwartości:
Życienigdyniebędziemądre,amądrośćżywa(Риккерт,2000:
237;tłum.M.Ł.),
