Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WstępXV
Dysponujemyzatodwiemarelacjami,które–jaksięwydaje–spisałatasama
osoba,przedstawiającasięjako„byłyprezesStowarzyszeniaFabrykantów”,aresz-
towanywłaśnie8listopada1939r.iosadzonywoboziekilkadnipóźniej
12
.Podczas
kilkumiesięcznegopobytuwRadogoszczyczłowiektenpoznałkilkoroprzedstawi-
cielitzw.pierwszegoBajratu(RadyPrzybocznej)
13
,aresztowanychiuwięzionych
11listopada1939r.WspomnianaRadapowstałaprzyPrzełożonymStarszeństwa
Żydów(PSŻ)
14
wŁodzi,któretostanowiskopiastowałMordechajChaimRum-
kowski,mianowany13października1939r.przezniemieckiegokomisarzaŁodzi
AlbertaLeistera.Wskładtego„pierwszego”Bajratuweszli:FiszelLieberman,
JakubSchlosser,AbramAjzner,W.Glass,DawidHelman,DawidWindman,Izydor
Weinstein,HenrykAkiwe,MieczysławHertz,DawidStahl,JakubGutman,Edward
Babiacki,LeonMokrski,SzmuelHochenberg,JonasRozen,JakubLeszczyński,
IgnacyJaszuński,SamuelFaust,A.Damm,MaksWyszewiański,JakubLando,
ChilMajerPick,LeonRubin,ZygmuntWarszawski,JakubHertz,StanisławGlat-
ter,A.Frankfurt,PinchasGierszowski,DawidWarszawski,MarkusBenderiRobert
Switgal.Radawtymskładziedziałałajednakniespełnamiesiąc,tj.do11listopada
1939r.,kiedytojejczłonkowie(zwyjątkiemSzmulaFaustaiDawidaWindmana)
zostaliaresztowaniiprzewiezienidowięzieniawRadogoszczy.Spośródtych,któ-
rzytamtrafili,śmierciuniknęli:DawidHelman,A.Damm,DawidWarszawski,
ChilMajerPick,PinchasGierszowski,A.Frankfurt,LeonMokrski,MaksWysze-
wiańskiiJakubLando.
TakzwanydrugiBajratukonstytuowałsię9grudnia1939r.
15
Jesienią1939r.
ofiaramiszykanirepresjipadlirównieżprzedstawicielełódzkiegorabinatu.Nie-
zwykleciekaweświadectwonatentematpozostawiłrabinSzolemTrajstman,który
opisałswojekilkugodzinneprzesłuchaniewsiedzibiegestapo.Samautorwprawdzie
wyszedłztejopresjibezszwanku,alewspominałtragicznelosyinnychłódzkich
rabinów
16
.ReligijnaspołecznośćżydowskaŁodziponiosłateżinnądotkliwąstratę,
gdywlistopadzie1939r.Niemcyspalilisynagogi:reformowanąprzyul.Space-
rowejigminnąprzyul.Wólczańskiej6orazsynagogęidommodlitwynaStarym
12Dok.15i16.
13Bajratzwanywymiennie:RadąPrzyboczną,Ältestenratem(RadąStarszych)lubJudenratem.
Zob.hasłoBajrat,w:Kronika,t.5,s.274–275.
14Tytułtenbyłwymienniestosowanyzjegoniemieckąformą:DerÄltestederJudeninLitzmann-
stadt.
15W1940r.byliwnim:MordechajChaimRumkowski,EdwardReicher,LeonSzykier,Chaim
Winawer,LudwigFalk,ZygmuntGoldberg,LewiEdelman,HerzFein,AbrahamAlter,Aron
HerszSzapiro,DawidHelman,JózefLipski,MoszeJehudaFriedrich,WolfUlinower,Mendel
Krasucki,LajzerBaum,DawidWarszawski,GrzegorzŁapp,MoszeZażujer,StanisławBęcz-
kowski,BerCzęstochowski.Składtenulegałjednakżeczęstymzmianom,wynikającymm.in.ze
zwiększeniaprzezNiemcówliczbyczłonkówRady(do67).
16Dok.18.
