Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVIWstęp
Mieście
17
.Osymbolicznymwymiarzezburzeniastaromiejskichbudowlisakralnych
opowiedzieliautorzydwóchrelacji
18
.Tekstytezdradzająreligijnewykształcenie
orazdoskonałerozeznaniepiszącychwsprawachsynagogalnejwspólnoty(podo-
bieństwoniektórychsformułowańmożewskazywaćnato,żeobierelacjewyszły
spodrękijednejosoby).
Ostatnimiesiąc1939r.dlatysięcyłódzkichŻydówoznaczałprzymusoweprze-
siedleniepozagraniceRzeszy,doktórejmiastozostałowłączone9listopada1939r.
PierwszemasowedeportacjezŁodzinaterenGeneralnegoGubernatorstwatrwały
od1do16grudniaidotknęły14346łódzkichŻydów,którychwysłanogłównie
doGalicji(niektóretransportytrafiłynaZamojszczyznę).Jedenzautorów–kilku-
nastoletnichłopak–znalazłsięnajpierwwJaśle,apotemwTarczynie19.Przesie-
dleniaprzebiegaływsposóbgwałtownyiokrutny–okupantotaczałcałekwartały,
wyłapywałmieszkańcówiniepozwalającniczegozabrać,pędziłichnastacjękole-
jową,gdzieczekaływagonytowarowe20.Potychwydarzeniachwśródłódzkich
Żydówzapanowałanieopisanapanika.Mieszkańcywpopłochuopuszczalimiasto.
Abyzapobiecchaosowi,MordechajChaimRumkowskizwróciłsiędowładznie-
mieckichzprośbąozorganizowanie„dobrowolnejdeportacjiŻydów”21.Przystając
najegopropozycję,władzeokupacyjnewydałyspecjalnezarządzenie–instrukcję
dlawyjeżdżających22,agminawypłacałazgłaszającymsiępo50marek.Wyjeż-
dżającymwolnoteżbyłozabraćpodręcznybagaż.Mimotoichlosnieokazałsię
lepszyniżprzymusowodeportowanych,gdyżczęsto–mimopanującychwówczas
silnychmrozów–wysadzanoichnapustkowiuipozostawiano
napastwęlosu
23
.
Jakpiszeanonimowyautoropracowaniazatytułowanego
„HistoriagettaLitz-
mannstadt.Częśćpierwsza–Zmiastadogetta”:„Powysiedleniachprzymusowych
i»emigracjidobrowolnej«wgrudniu1939r.nastąpiłopewneuspokojeniewstycz-
niu1940r.NieustawałonatomiastsystematycznewysiedlanieŻydówzmieszkań
inawetzcałychdomów,gdyżmieszkaniawdalszymciągurekwirowanebyłydla
osóbprywatnychidlaróżnychurzędówiinstytucji.Osamymsposobiewysiedlania
możnabydużopowiedzieć,ponieważ–wzależnościoddobregohumoruwysiedla-
jących–pozwalanowysiedlanymŻydomzabieraćcałydobytekbądźrzeczynajnie-
zbędniejsze,niekiedyzaśrozkazywanoubraćsięiniepozwalanoniczabraćzesobą”
24
.
17JacekWalickipodaje,żesynagogiprzyul.SpacerowejinaStarymMieściespłonęły11albo
15listopada.SynagogaprzyWólczańskiejspłonęła11listopada1939r.;zob.J.Walicki,Synago-
giidomymodlitwywŁodzi(do1939r.),Łódź2000,s.34,57,73.
18Dok.20i21.
19Dok.23.
20Dok.1.
21Zob.I.(H.)Rubin,ŻydziwŁodzipodniemieckąokupacją1939–1945,Londyn1988,s.179.
22Zob.dok.22.
23Zob.dok.1.
24Kronika,t.5,s.15.
