Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
XIII
któraodkońcaXIXw.wyrastałanajedenzgłównychośrodkówkulturyżydowskiej
wCesarstwieRosyjskim.Pryłuckiuzyskałzatemzgodęnaprzeniesieniekoncesjido
Warszawy,dokądprzyjechałwiosną1905r.
PrzeprowadzkadoWarszawy-podobniejakwcześniejszeprzenosinydoPeters-
burga-wiązałasięzkoniecznościązaistnieniawzupełnienowymśrodowisku.Pry-
łuckibyłjednymzwielużydowskichmigrantów,którzynaprzełomieXIXiXXw.
przybylizpołudniowychiśrodkowychguberniRosjidoKrólestwaPolskiego,zbiorczo
określanychtutajmianemlitwaków(choćtermintenhistorycznieodnosiłsiętylkodo
ŻydówzamieszkującychterenyWielkiegoKsięstwaLitewskiego,zwyjątkiemWoły-
nia)
22
.MimożePryłuckiformalnieniebyłlitwakiem,jegokontaktyześrodowiskiem
rosyjsko-żydowskimipobytwPetersburgusprawiły,żezetknięciesięzŻydamipol-
skimibyłodlaniegozupełnienowymdoświadczeniem,oczymświadczyzanotowana
wpamiętnikachrozmowazNachumemSokołowem(cz.II,z.I,k.1).Wceluzako-
rzenieniasięwwarszawskimśrodowiskudziennikarskimzacząłnawetuczyćsiępol-
skiego(cz.II,z.I,k.28).Jesienią1905r.znalazłsiętakżewgronieośmiuwarszaw-
skichredaktorów-sygnatariuszypetycjidowarszawskiegogenerał-gubernatora,którzy
poogłoszeniuprzezMikołajaIItzw.manifestupaździernikowego
23
odmówilidalszego
składaniamateriałówredakcyjnychdocenzuryprewencyjnej
24
.
1sierpnia1905r.PryłuckiwydałpierwszynumerdziennikanDerWeg”(Droga)
-pierwszejwhistoriiżydowskiejgazetycodziennejwKrólestwiePolskim(cz.II,z.I,
k.21-22).WjegozamierzeniunDerWeg”miałbyćnencyklopediąpowszechną,przy-
gotowywanąprzezzespółfachowców,którychmisjąbyłaedukacjażydowskiejpublicz-
ności”
25
,redagowanąnawzórgazetrosyjskich,czylipodporządkowanąartykułowiprze-
wodniemu,zamieszczonemunapierwszejstronie.Tenukładgazetyzdawałsiętaknie-
naruszalny,żenawetbieżącewiadomościpierwszejrangi,jaknp.ozawarciupokoju
wPortsmouthkończącegowojnęrosyjsko-japońską,podawanojakbymimochodemina
drugimplanie
26
.Tenpierwszywarszawskidziennikżydowskiwzbudziłwśródwarszaw-
skichŻydówdużeporuszenie.Jakpisałnaocznyświadek:
22Więcejolitwakachzob.F.Guesnet,Migrationetstéréotype:lecasdesJuifsrussesauRoyaume
dePologneàlafinduXIXesiècle,nCahiersduMondeRusse”41,2000,nr4,s.505-518.Zob.też
dalej,przyp.94.
2317(30)października1905r.,podwpływempremieraSiergiejaWittego,carMikołajIIwydał
odezwę(znanąjakomanifestpaździernikowy),wktórejzapowiedziałprzyznanieswobódobywa-
telskich(wtymwolnościsłowa),powszechnegoprawawyborczegoipowołanieDumyPaństwo-
wejjakowładzyustawodawczej.Jakkolwiekwielezobietnicmanifestupostłumieniurewolucji
odwołano(lubteżnigdyniewprowadzonowżycie),zostałonwykorzystanyjakopodstawadzia-
łalnościprasymasowejwj.żyd.iodtegomomentumożnamówićogwałtownymjejrozkwiciena
ziemiachKrólestwaPolskiego.
24S.Lew,Prokimjidiszegeszichte.SocjaleunnacjonalebawegungenbajjidninPojlnunRusland
fun1897biz1914,NowyJork1941,s.204;D.Druk,Cudergeszichtefunderjudiszerprese(in
RuslandunPojlen),Warsze1920,s.43.
25K.Weiser,JewishPeople,YiddishNation.NoahPryluckiandtheFolkistsinPoland,Toronto-
-Buffalo-London2011,s.50.
26D.Druk,op.cit.,s.40.
