Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XII
Wstęp
Jednązpłaszczyzn,naktórejśrodowiskotoprowadziłodyskusjeświatopoglądowe,była
prasahebrajskairosyjsko-żydowska
14
.
WPetersburguPryłuckiwpełnipoświęciłsiędziennikarstwu.Do1903r.był
współpracownikiem,atakżeprzezjakiśczasredaktorempolitycznymnHa-Melic”,
wktórympublikowałwiele,zarównopodwłasnymnazwiskiem,jakipodpseudoni-
mami(Aw,BarGaluta,P.,BenSaraiin.)lubanonimowo.Następniewspółpracował
m.in.zczasopismaminHa-Zman”
15
inBuduszcznost’”
16
.Jegopierwszyartykułnapi-
sanywjęzykużydowskim(jidysz)ukazałsięwdodatkudonHa-Melic”zatytułowanym
nBleterfunaTogbuch”.
Rosnąceznaczenieprasycodziennejsprawiało,żecobardziejprzedsiębiorczy
wydawcycorazczęściejzabiegaliwGłównymUrzędziedoSprawDruku
17
okon-
cesjęnawydawaniedziennikawjęzykużydowskim.Pryłuckizacząłsięoniąstarać
jużw1902r.,aleniebyłotosprawąłatwą,gdyżwładzecarskiepatrzyłyniechęt-
nienanżargon”
18
.Ostateczniekoncesjętakąprzyznanow1903r.innemudziennika-
rzowi,współpracownikowiprasyhebrajskiejirosyjsko-żydowskiejSzaulowiGinzbur-
gowi-jaksięzdaje,liczononato,żeżydowskagazetacodziennabędziedobrym
narzędziemdopropagowaniaemigracjiŻydówzRosji
19
.WydawanyprzezGinz-
burgadzienniknDerFrajnd”
20
zacząłwychodzićwstyczniu1903r.izyskałszybko
ogromnąpopularność
21
.
Gdynafaliwydarzeńrewolucyjnych1905r.stosunekcenzurydoprasyżydowskiej
stałsiędużobardziejliberalny,takżePryłuckiotrzymałzgodęnawydawaniedziennika
(cz.I,z.VI,k.381).JednakPetersburgjakolokalizacjadlanowejgazetyniemiałracji
bytu:zewzględunaspecyfikęlokalnejspołecznościżydowskiejniebyłownimzbytu
dlaprasyżydowskiej(praktyczniecałynakładnFrajnda”rozchodziłsiępozaPetersbur-
giem).NahoryzonciezatocorazjaśniejświeciłagwiazdastolicyKrólestwaPolskiego,
14OprasieżydowskiejwXIX-wiecznymPetersburguzob.klasycznestadium:J.Slucki,Ha-itonut
ha-jehudit-rusitbe-meaha-tsza-esre,Jeruszalaim197.
15nHa-Zman”(1903-1915)-dziennikhebrajskizałożonywPetersburguprzezBen-CijonaKaca,
późniejwydawanywWilnie.
16nBuduszcznost’”(1899-1904)-tygodnikros.-żyd.wydawanywPetersburgu,redagowany
przezS.O.Gruzenberga,udostępniającydużomiejscanaswychłamachrosyjskimsyjonistom.
17GłównyUrząddoSprawDruku(Главноеуправлениеподелампечати,1865-1917),instytucja
państwowawcarskiejRosjiodpowiedzialnazakontrolęicenzuręwszelkiegorodzajuwydawnictw
krajowychizagranicznych,działającawPetersburguprzyMinisterstwieSprawWewnętrznych.
PodlegałyjejlokalneKomitetyCenzury,istniejącewwiększychośrodkachwydawniczych.
18Omówieniepostępowaniacenzurycarskiejwobecwydawnictwżydowskichzob.D.A.Eliasze-
wicz,Prawitielstwiennajapolitikaijewriejskajapieczat’wRossii1797-1917.Oczerkiistoriicen-
zury,SanktPetersburg-Jerusalim1999,s.435-456.
19S.Ginzburg,AmolikePeterburg,NewYork1944,s.219-221.
20nDerFrajnd”(1903-1912)-pierwszydziennikżyd.wCesarstwieRosyjskim,założonyprzez
SzaulaGinzburga,w1909r.przeniesionyzPetersburgadoWarszawy.
21OnFrajndzie”zob.A.S.Frenkel,Woschożdenijeizakat„DerFrajnd”-pierwojwRossii
jeżedniewnojgazetynaidisze(1903-1914),nArchiwJewriejskojIstorii”6,2011,s.104-122;
S.A.Stein,MakingJewsModern.TheYiddishandLadinoPressintheRussianandOttomanEmpi-
res,Bloomington-Indianapolis2004,passim.
