Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RejencjaInowrocław(RegierungsbezirkHohensalza)[1]3
itrzymałusiebieżydowskąorkiestręzArturemGoldem
2
naczele.Pozytywny
stosunekdoŻydówwykazałonjużwtedy,gdybyłdyrektoremchrześcijańskiego
banku,wktórymŻydzi,dziękiniemu,korzystalizwieluułatwień.Żyd,byzała-
twićsprawę,szedłdoniegojakdoswojego.Takzachowywalisięwstosunkudo
ŻydówwszyscyNiemcy.Ijeszczejedenfakt.Każdejzimywlokaluodbywałosię
zebraniedwóchtysięcyvolksdeutschówzPomorza,któremiałoformęwieczoru
rozrywkowego.Corokuodbywałasięteżdyskusjaotym,żenatakązabawęgdzie
trzebamiećkilkatysięcyflaszekpiwaiproporcjonalneilościinnychprzysmaków,
nienależywszystkiegokupowaćuŻydów,botoniewypada.Jednakpanujące
międzynamistosunkiniezezwalałynatoizakażdymrazemdecydowanosię
kupowaćuŻydów,oczywiściewtajemnicyprzedkolegamizPomorza.Nawet
ostatniejzimy(tosąfakty,wktórychjakażdegorokusamuczestniczyłemjako
zainteresowany,botojaimdostarczałemtowar).Ostatniejzimy,kiedypikiety
dotarłydonaszegomiasteczkaNiemcy,jedyniinajważniejsikonsumenci,nie
patrzącnatoimimo
a
[…]
a
przezpolskiepikietyiprzyróżnychwyzwiskachwcho-
dzilidożydowskiegokupca.PozapoznaniusięniecozestosunkiemNiemcówdo
naszobaczymy[dalej],jakszybkozmieniająsiępostawyiprzyjaźniemimowielu
latsąsiedztwaiwspółżycia.
6września,biorącudziałwrazzinnymiwzwariowanejucieczce,opuściłem
mójdom,podobniejakdużaczęśćmieszkańców[Ciechocinka].Polacy,wwięk-
szości,miasteczkoporzucili.Mówiętuowariactwie,ponieważnanasniespadła
anijednabomba,tylkownocy1wrześniaspadłabombaobokniemieckiejkolonii
imożezpowodutegobłęduzostaliśmyuratowaniodwiększejichilości.Trzeba
pamiętać,żepoprzedniejnocy5września,wszyscyŻydzizostaliobudzeniwiado-
mością,żetrzebaopuścićmiasto,bonadchodziwrógitakprzestraszonoludzi,że
80%Żydówzamknęłodrzwi[swoichmieszkań],zarzuciłopaczkinaplecyiszło
8kmdonajbliższegomiasteczkaNieszawy
3
.Trudnosobiewyobrazićmarszrutękil-
kusetludzizpaczkaminaplecachsądzących,żepo8kmbędąjużbezpieczni.Po
całymdniuwNieszawieoznajmiono[nam],żesytuacjasiępolepszyłaipodwie-
czórzabranopaczkiiruszonozpowrotem.Ludziebylizadowoleni,żesięposzło
iwróciło.
[2]3wrześniaaresztowanowieluNiemców,awśródnichwyżejwspomnianego
dyrektora.Itych,którzydobrzeżylizŻydami.DonasNiemcyweszli13września,
wwigilięRoszha-Szana
4
.WostatnichdniachprzedwkroczeniemNiemców,kiedy
2
ArturGold(1897–1943),kompozytoriskrzypek,razemzJerzymPetersburskimiswoimbratem
HenrykiemGoldemprowadziłorkiestręwteatrzykuQuiProQuoiwwarszawskiej„Adrii”.Autor
znanychprzebojów,m.in.Jesienneróże,Tamałapiładziś.
3
Nieszawa(pow.Ciechocinek).
4
SzczegółowadatacjaświątRoszha-Szana,JomKipuriSukotw1939r.podanawodpowied-
nichhasłachwSłownikuskrótówiterminówczęściejwystępującychwtekście.
