Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Realizmfilozoficznyopierasięnametafizycznymiepistemologicznymdua-
lizmie,wyraźnieoddzielającympodmiotpoznaniaodpoznawanegoprzedmio-
tu.Dualizmtenzakłada,żebiernypodmiotznajdujesięnaprzeciwniezależne-
goodniegoobiektu180.Tomizmuznajemożliwośćzjednoczeniapoznawanego
zpoznającymwakciepoznania,cogwarantowaćmawierneiprawdziwepo-
znanierzeczywistościpozapodmiotowej181.Wtymkontekściezasadniczaróż-
nicamiędzyrealizmemaidealizmemwyrażasięwodmiennościpoglądówna
tematsposobupoznania.Idealizmuznajepoznaniezaakttworzenia,wktórym
poznającypodmiotwytwarzatreśćświadomościidoświadczenia.Realizmin-
terpretujeprocespoznaniajakorozpoznanieczyakceptacjętreściniezależnych
odpodmiotu182.Wpływnarozwójidealizmuwywarłkartezjańskisceptycyzm.
Wodniesieniudotejmetodytomizmdoceniawartośćsceptycyzmuwsytua-
cjitrudnościpoznawczych,szczególnieoddaleniapodmiotuodpoznawanego
przedmiotu.Wnormalnejsytuacjipoznawczejabsolutnewątpieniekartezjań-
skiemacharakterdestrukcyjnyiparaliżujemożliwośćpoznania.Tomizmkwe-
stionujeprawomocnośćmetodologicznychrezultatówkartezjańskiegoscepty-
cyzmu,uznajączabardziejuzasadnionąpodstawępierwszezasadybytuniżakt
własnegomyślenia183.Podtymwzględemmożemy,wśladzaGaetanoSanse-
verino,określićtomizmjakorealizmnaturalnyuznającyobiektywnośćwrażeń
zmysłowychodnoszącychsiębezpośredniodorzeczyzewnętrznychiwskazu-
jącychnaichrealneistnieniepoznawalnezmysłowo184.
Tomistyczneprzekonanieorealistycznymcharakterzeludzkiegopoznania
powinnozostaćuzupełnioneoaspektkrytyczny,uwzględniającyzmianywfi-
lozofiiinaucespowodowanemetodąkartezjańską.Problematykępołączenia
dogmatyzmuzkrytycyzmemukazujeIlkkaNiiniluoto,przedstawiającmodel
krytycznegorealizmunaukowegouwzględniającegoczteryczynnikiepiste-
mologicznegokrytycyzmu:1)pluralizmkonceptualny(zagadnienieindywidu-
alnegowyborujęzykaopisującegoświat),2)fallibilizm(niepewnośćludzkiej
wiedzyorzeczywistości),3)problemewentualnejnieprawdziwościteoriido-
skonaleopisującejdanyaspektrzeczywistościi4)tworzenieprzezczłowieka
przynajmniejczęściobrazurzeczywistości.Niezależnieodtychczterechkry-
tycznychaspektów,Niiniluotouzasadniawiększąskutecznośćiadekwatność
180nIlsuopresuppostoèundualismometafisicoperilqualel’oggettoeilsoggettodellaco-
noscenzasonoduerealtddiverseeindipendenti,ches’incontranonelconoscereinmodotaleche
ilsoggettosiapassivooricettivodifronteall’oggetto”.N.Abbagnano,Storiadellafilosofia,t.2,
Torino1950,s.593.
181J.Maréchal,Ilpuntodipartenzadellametafisica.Iltomismodifronteallafilosofiacritica,
przeł.M.Rossignotti,Milano1995,s.89-91.
182N.Abbagnano,Storiadellafilosofia,t.2,dz.cyt.,s.593-594.
183J.Stepa,Poznawalnośćświatarzeczywistegowoświetleniuśw.Tomasza.(Studjumzzakre-
suteoriipoznania),Lwów1930,s.38-39.
184n30.Realismusnaturalisdicitursentential,quastatuitursensationsesseperseobiectivas,
idest,immediatereferreresexternas,adeoutnobiscertisesseliceatdererumexternarumexisten-
tialeoipso,quodillassentimus”.G.Sanseverino,PhilosophiaeChristianaecumantiquaetnova
comparate,t.1,Neapoli1894,s.242.
38
