Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
ciupsychologicznymautorytaryzmjakoformasprawowaniawładzypolitycznejjest
ważnyjedyniejakoelementkontekstuspołeczno-historycznego,bezktóregoteoria
osobowościautorytarnejnajprawdopodobniejnigdybyniepowstała.Oilewrozu-
mieniupolitologicznyminteresującynasterminodnosisiędopewnegoabstrakcyj-
negoibezosobowegobytu,otylejakokategoriapsychologicznamożemieć-ima
-bardzokonkretne,osoboweimplikacje.Ponieważautorytaryzmkonotujewyjąt-
kowoobszernyzestawnegatywnychlubspołecznieniepożądanychcech,często
postrzeganyjestjakoformapsychicznejułomności(czytowodniesieniudocech
umysłu,czydoświatopoglądu),przypisaniejakiejśosobieskłonnościautorytarnych
lubosobowościautorytarnejwiążesięzazwyczajzjejnegatywnąoceną:wnajlep-
szymwypadkujesttodezaprobata,wnajgorszym-moralnewykluczenie.Wdebacie
publicznej-niewspominającosporachpolitycznych-oskarżenieoautorytaryzm
jestjednymznajchętniejstosowanychśrodkówdelegitymizacjiprzeciwnikaideowe-
go,małowyrafinowanym,aleskutecznymnarzędziemwykluczaniazgronaludzi
oświeconychi/lubprzyzwoitych.Wtymsensiepytanie:nczymwświetleustaleń
naukowychjestpsychologicznyautorytaryzm?”nabieradodatkowegoznaczenia.
Niedotykawyłączniekwestiiaktualnegostanuwiedzynaukowejwzakresiepewnej
kategoriizjawisk,jestteż-amożeprzedewszystkim-pytaniemoobiektywneprze-
słanki,racjęisensczęstospotykanejiwspartejautorytetemnaukiformyspołecznej
stygmatyzacji.
WróćmyterazdoWikipedii,czylidoźródła,zktóregoprzypuszczalnieskorzy-
stazdecydowanawiększośćosóbpragnącychdowiedziećsięczegośnatematpsy-
chologicznegoznaczeniaterminu.Wzacytowanejdefinicjiznajdujesiętakwiele
wątpliwychlubnieaktualnychinformacji,żeskłonnyjestemokreślićjąjakoprawie
wcałościbłędną.Wymieńmykolejnonajważniejszemankamenty.Niejesttajemni-
cą,żeodkilkunastulatujęcieautorytaryzmuwkategoriachosobowościjesttylko
jednązkilkumożliwychperspektyw.Dodatkowotracionaostatnionapopularności.
Nawetbadaczeuznającyautorytaryzmzacechęosobowościjużodwielulatniemają
wątpliwości,żesyndromautorytarnywpostaciopisanejwWikipediijestartefaktem.
Nigdyinikomu(łączniezsamymiautoramiteorii)nieudałosiępokazaćwsposób
wiarygodny,żeprzekonanieojegopsychologicznejrealnościmawystarczającosilne
podstawyempiryczne3.PonadtokoncepcjabadaczyzBerkeleyzostałatupotrakto-
wanawsposóbwysocewybiórczy.Uwypuklającsamątylkosubmisywność,autorzy
definicjiabstrahujązupełnieodpotrzebywładzyiskłonnościdodominacjinadinny-
mi-drugiegopodstawowegorysuautorytarnegocharakteru.Teoretyczneimetodo-
logiczneniejasnościpowstałewokółtejostatniejkwestiisązresztą-cobędędalej
3
Wypadajednakzaznaczyć,żeAdorno,Frenkel-Brunswick,LevinsoniSanford(1950)wypowiadali
sięwtejkwestiizdużąostrożnością,oczymkrytycyichbadańczęstozapominają.Autorzyteoriiosobowości
autorytarnejsamiwskazywali,żebadaniadowodządośćdużejheterogenicznościsyndromuautorytarnego.
Pogłębioneanalizypokazywaływyraźneróżnicewprofilachpsychologicznychzarównowśródosóbzwyso-
kimi,jakizniskimiwynikaminaskaliF.Powstałanawetrozbudowanatypologia,naktórąskładałosięsześć
odrębnychtypówosobowościantydemokratycznej(autorytarnej)ipięćtypówosobowościdemokratycznej.
