Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WiekXIXwobecbaroku.Dwiestronymedalu
19
Niemalidentyczne,mocnopowierzchowneocenysztukibarokowejogła-
szałAntoineQuatremèredeQuincy(1755–1849)wkolejnychedycjach
swojegoleksykonuarchitektury(pierwszewydanie–1788,ostatnieza
życiaautora–1832),któryprzezpierwsząpołowęwiekuXIXkształ-
towałgustyartystycznewcałejEuropie6.Niecownikliwszejkrytyki
nieracjonalnościidziwacznościarchitekturybarokowejmożnabysię
dopatrywaćwogłoszonychwroku1819rozważaniachestetycznych
ArthuraSchopenhauera(1788–1860),wymierzonychwantyklasyczny,
flzłygust”.Filozofóworzekł,żeflwdobrymstylubudownictwaan-
tycznegowidać,żekażdaczęść,czytosłupczworoboczny,czyko-
lumna,łuk,belkowanie,czyteżdrzwi,okna,schody,balkon–osiąga
swójcelnajprostsząnajłatwiejsządrogą[...].Natomiaststylbudowlany
wzłymguścieniepotrzebnieszukawszędziedrógokrężnychilubujesię
wsamowolnychrozwiązaniach,wskutekczegosięgaponiepotrzebnie
załamane,wysuniętewprzódiwtyłbelkowania,zgrupowaniakolumn,
połamanekarniszewłukachdrzwiiwzwieńczeniach,bezsensowne
woluty,zawijasyitp.”.Tedośćprecyzyjneobserwacjeposłużyłymu
jednakwyłączniedosformułowaniatyleżpogardliwej,copowierzchow-
nejpuenty,iżtendrugistylfligra[...]środkamisztukibezzrozumienia
jejcelów,takjakdziecibawiąsięnarzędziamidorosłych”7.Znakomitą
ilustracjęoświeceniowejpostawywobecbarokusporządziłKarlFriedrich
Schinkel(1781–1841),który,rysującwroku1803wnętrzegotyckiej
katedryśw.SzczepanawWiedniu,jejfaktycznieistniejącenowożytne
wyposażenieflzastąpił”gotyckim(il.1)8.
Poważnyproblemzocenąbarokumielirosyjscyteoretycysztuki,któ-
rzywswoichzasadniczychsądachotymzjawiskuartystycznympodążali
zaautoramizachodnioeuropejskimi.AleksandrI.Biriułow(1798–1877),
pisząchasłoArchitekturadopierwszejrosyjskiejencyklopedii(1835),
stwierdził,iżwformachbudowlibarokowych,azwłaszczaflwwygię-
tychipoprzerywanychliniach,wzebranychwpęczkiipowciskanych
wsiebiepilastrach,niemożnaodnaleźćanijednejzzasadprawdziwej
architektury”.Twórcówowychgmachówoskarżyłnadto,żeflchcieli
częstozniewalaćmonumentalizmem,alezarazemniszczyliówefekt
przesadnymrozdrobnieniem,nadmiaremalbodziwacznościąozdób”9.
AleksandrI.Hercen(1812–1870)obnażałzjeszczewiększądosadnością
6Tapié(przyp.5),s.56–57;Blunt(przyp.5),s.219.
7A.Schopenhauer,Światjakowolaiprzedstawienie,tłum.J.Garewicz,t.2,
Warszawa1995,s.594–595.
8KarlFriedrichSchinkel.ReisennachItalien.Tagebücher,Briefe,Zeichnungen,
Aquarelle,oprac.G.Riemann,Berlin1979,s.18.
9Cyt.wgА.В.Бурдiло,НеобарокковархитектуреПетербурга.Эклектизм,
модерн,неоклассика,Санкт-Петербург2002,s.30.
