Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
WOJCIECHBAŁUS,PIOTRKRASNY
teoriinaukiukształtowanejprzezideeoświeceniaipozytywizmunie
byłobowiemmiejscanauleganiejakimkolwiekemocjom,zacierającym
czystoracjonalny,flobiektywny”obrazrzeczywistości.
UschyłkuwiekuXVIIIzapodstawowekategorieracjonalnegoopisu
dorobkuartystycznegouznanopojęciazaczerpnięteodWitruwiusza,
takiejakregola,ordine,misura,którenadawałysięznakomiciedo
analizysztukiklasycznej,alenieprzystawałyzupełniedocharaktery-
stykitendencjimniejuporządkowanychczymożeraczejrządzącychsię
innymporządkiem.Nienależysięwięcdziwić,żeoświecenikrytycy
iteoretycysztukinietylkoodczuwaligłębokąniechęćdobaroku,alenie
krylitakżebezsilnościwdefiniowaniutejtendencjistylistycznej,choć
próbęzarysowaniajejcharakterystykipodjąłjużGiovanniPietroBellori
(1613–1696)wswoichżywotachartystówwydanychwroku16722.
JohannJoachimWinckelmann(1717–1768),potępiającwroku1755
Barockgeschmack,uzasadniłswójwerdyktlakonicznymstwierdzeniem,
iżówgustjestpozbawionygustu,iwskazaniemetymologiisłowaba-
rocco,wywodzącegosięflodperełizębówoniezwykłymkształcie”3.
Definicjabarokusporządzonawroku1758dlafrancuskiejEncyklopedii
przezDenisaDiderota(1713–1784)dalekabyłaodencyklopedycznej
precyzji,ponieważokreślałaówstylwyłączniejakobliżejnieokreślony
flrodzajdziwaczności”(nuancedebizarre),apóźniejobrzucałagotylko
sporądawkązbytogólnychinwektyw:flJegoistotąjestwyrafinowanie,
choćtrzebaraczejpowiedzieć–nadużycie.Ideabarokupociągazasobą
śmieszność,posuniętądoprzesady.Najdobitniejszeprzykładydziwacz-
nościznajdujemyuBorrominiego,aGuarinibyłtakżejejmistrzem”4.
Równielakonicznyidosadnywokreślaniuspecyfikibarokubył
twórcapierwszegosłownikaterminówartystycznych,FrancescoMilizia
(1725–1798),znajdującwtymkierunkuflnajwyższystopieńdziwacz-
ności”(superlativodelbizarro)iflśmiertelnąchorobęsmaku”(pestedel
gusto),azarazemunikającwskazaniajakichkolwiekkonkretnychcech,
pozwalającychzidentyfikowaćprecyzyjniebarokowedziełosztuki5.
2E.H.Gombrich,NormandForm.StudiesintheArtoftheRenaissance,London
1971,s.84–85.
3K.Downes,Baroque,w:TheDictionaryofArt,ed.J.Turner,t.3,London
1998,s.261.
4Zob.J.Białostocki,„Barok”:styl,epoka,postawa,w:tegoż,Pięćwieków
myśliosztuce.Studiairozprawyzdziejówteoriiihistoriisztuki,Warszawa1959,
s.214.
5F.Milizia,Dizionariodellebelleartiedeldisegno,Bassano1797,s.214.Zob.
teżV.L.Tapié,Baroqueetclassicisme,Paris1980(Iwyd.1957),s.57;Białostocki
(przyp.4),s.214;A.Blunt,Borromini,Cambridge(Massachusetts)–London1979,
s.218–219.
