Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Słowowstępne
Francuskojęzycznaliteraturabelgijskanależydoliteraturstosunkowomłodych,gdyżpowstaładopieronapoczątkuXIXwieku.Jestteżliteraturą
frankofońską,cooznacza,żeposługujesięjęzykiemfrancuskim,którydzielizinnyminarodami,przedewszystkimzFrancją.Sytuacjataspowodowałajużw
XIXwiekuwykształceniepewnychmechanizmówikulturowychpostaw,którychcelembyłozbudowanieodrębnejtożsamościizdefiniowaniewłasnej
specyfiki.Niektóreztychpostawprzetrwałypodzieńdzisiejszy,coniepowinnodziwić,jeśliwziąćpoduwagęsilnezwiązkiBelgiizliteraturąikulturą
Francji.Bliskośćgeograficzna,jednolitekorzeniekulturowe,wspólnedoświadczaniehistorii,wreszcieudziałwkształtowaniusięeuropejskiejwspólnotyi
–niezapominajmy–wspólnyjęzyk,czyniąkwestięodrębnościfrancuskojęzycznychBelgóworazichpiśmiennictwarównietrudnądlanichsamych,
copasjonującądlabadacza.
Głównymzadaniemniniejszejmonografiijestwydobycieiopisanieindywidualnychcech,któreokreślająspecyfikęfrancuskojęzycznejliteraturyBelgiii
odróżniająjąodinnychliteratur.Autorzypochylająsięnadtematycznymiorazstylistyczno-formalnymiposzukiwaniamiliterackiejtożsamości,atakże
próbująodpowiedziećnapytanie,wjakiejmierzepotrzebasamookreślenianadałatejliteraturzeszczególnądynamikę,czyniączniejmiejscedyskusjinatemat
własnejzłożonościiróżnorodności.Przyglądająsięrównieżciągłościzjawiskzaistniałychwnajbogatszymdlatejliteraturyokresie,czylipodkoniecXIX
wieku,orazprzeobrażeniom,jakimuległywXXiXXIwieku.
Książkamawzamyśleautorówwypełnićlukęnapolskimrynkuwydawniczym,związanązbrakiemkompleksowegoopracowaniaznamiennychcech
francuskojęzycznejliteraturybelgijskiej.Jakdotąd,literaturatadoczekałasięniewieluopracowań.Najobszerniejszeznichstanowipionierskanapolskim
gruncieHistoriafrancuskojęzycznejliteraturyBelgówJerzegoFalickiego,wydanaw1990rokuwseriiwydawnictwaOssolineumpoświęconejliteraturom
świata.Monografiata,choćbardzoobszernaiszczegółowa,sytuujepoczątekliteraturybelgijskiejwokresieśredniowiecza,kiedypaństwobelgijskiejeszcze
nieistniało.Ponadtozatrzymujesięwmomencie,którydladzisiejszegojejpostrzeganiaokazałsiępunktemzwrotnym.Opisanykrótkoiostrożnie–zracji
niewystarczającegodystansu–przełomlat70.i80.XXwieku,określanyjakoruchBelgitudeapołączonywczasiezzakończeniemprocesufederalizacji
państwaorazzpojawieniemsięwdziedziniekulturyponowoczesności,przyniósłwistociegłębokiezmianywdefiniowaniutożsamościnarodowej.Ich
efektembyłonietylkowypracowanienowegowzorcabelgijskości,alerównieżodmiennegoodobowiązującegojeszczenapoczątkulat70.sposobu
opisywaniazjawiskliterackich.Prowadzonewówczasdebatyzaowocowałynowymimodelamiperiodyzacjiliteratury,porządkującymijejzłożonąmaterięz
uwzględnieniemprzemianspołeczno-kulturowychorazuwarunkowańgeopolitycznych.Pozwoliłytakżenawyodrębnienieróżnorodnychzjawisk–refleksji
nadjęzykiem,„nadliterackości”,własnychodmianpowszechnychwEuropienurtówliterackich,rozwojufantastykiikomiksuorazzwiązkówzmalarstwem
–którenadająliteraturzebelgijskiejjedynąwswoimrodzajutożsamość.Obudziływreszcienanowozainteresowaniewłasnąhistoriąispuściznąnarodową.
ZgodnieznajnowsząwykładniąhistoriafrancuskojęzycznejliteraturybelgijskiejliczonajestodmomentuukształtowaniasiępaństwowościBelgii,awięc
odroku1830.
Pozostałepolskojęzycznepracenaukowe,czyliTeatralnarecepcjaMaeterlinckawokresieMłodejPolski(1980)MariiBarbaryStykowejiOdDeCostera
doVaesa.Pisarzebelgijscywobecniezwykłości(2000)RyszardaSiwka,sąmonografiamiskupionyminaszczegółowejibogatejcharakterystyce,wpierwszym
przypadku–twórczościMaurice’aMaeterlincka,wdrugimzaś–literaturyfantastycznej.Wymienioneksiążki,chociażniezwyklewnikliwe,ukazująjedynie
wybranyaspekttwórczościautorówznadSkaldyiMozy.Natomiastopublikowanyw2011rokunumer„LiteraturynaŚwiecie”,podobniejakwcześniejszy
numertegopismazroku1980,iwreszciewydanyw2016rokunumer„NowejDekadyKrakowskiej”,zatytułowanyBelgia.Tęsknotazakrajem,prezentuje
współczesnychklasykówwsposóbograniczonykonwencjączasopismaliterackiego,awięcniewyczerpujący.
NowakoncepcjaliteraturydomagasięcałościowegospojrzenianatwórczośćfrancuskojęzycznychBelgówiprzedstawieniajejpolskiemuczytelnikowiw
nowejperspektywiebadawczej,którąmożemyokreślićmianempost-belgitude.Metodyhistorycznaisocjokrytyczna,stanowiąceporoku1980podstawowe
instrumentariumwliteraturoznawstwiebelgijskim,sąuzupełnionewniniejszejmonografiiodniesieniamidokrytykitematycznejorazdowspółczesnychbadań
socjologicznychiantropologicznych.NapisanaprzezliteraturoznawcówzPolskiiBelgiiksiążkapozwalanawieloaspektoweujęciezjawiskliterackichi
analizowanieichzróżnejperspektywy.WtymkontekściewkładMarcaQuahgebeurawydajesiętymcenniejszy,żejestonnietylkobadaczemrodzimej
literatury,aletakżetwórcą,jednymzbojownikówprzewrotuBelgitudeinaocznymświadkiemprzemiannaliterackiejsceniewspółczesnejBelgii.
Proponowaneprzezautorówujęciezawieraprzeglądnajbardziejcharakterystycznychzjawisk,będącychjednocześnienarzędziamidobadanialiteratury
belgijskiej.Tematycznerozdziały,poświęconekolejno„(nie)historyczności”,wielokulturowości,wizjispołeczeństwa,związkomsłowaiobrazu,literaturze
niemimetycznejorazjęzykowi,porządkująszerokikorpusliteracki,kładączasadniczyciężarproponowanychtustudiównautworachizjawiskachzXXiXXI
wieku.Specyfikazagadnieńkształtującychtenkorpuswymagajednak,dlapełnegozrozumieniaichistoty,anawetwyjątkowości,cofnięciasiędowiekuXIX,
kiedytozaczynałasiękształtowaćautonomiatejliteratury.Stądodwołaniawkolejnychrozdziałachdorealiówówczesnegożycialiterackiegoorazanalizy
pojedynczychdziewiętnastowiecznychutworów,zwłaszczatychpowstałychpo1880roku,czyliwokresienajbujniejszegorozwoju,postrzeganymprzez
współczesnąhistoriografięjakoczaswłaściwychnarodzinliteraturybelgijskiejimomentwykrystalizowaniasięzjawisk,którychefektybędąodczuwalne
dokońcaXXwieku.Znajdująsięturównieżnawiązaniadoliteraturysprzed1880roku–przedewszystkimwrozdziałachpoświęconychhistoriiijęzykowi
–wszczególnościzaśdopowieścihistorycznejorazdozałożycielskiejpowieścibelgijskiej,LegendyDylaSowizdrzała(1867)Charles’aDeCostera.
Omówieniategodzieła,podobniejakinnychprzełomowychmomentówwhistoriiliteraturyfrancuskojęzycznejBelgii(takichjakartykułEdmondaPicardao
„duszybelgijskiej”[1897],ManifestGrupyPoniedziałkowej[1937]inastępującaponimfalaneoklasycyzmuorazruchBelgitude[przełomlat70.i80.]),
pojawiająsięzróżnymnatężeniemwewszystkichrozdziałachtejksiążki,jednakzakażdymrazemwodmiennymkontekścieiuzupełnioneonoweznaczenia.
Powtarzalnościodniesieńdostrategicznychdlahistoriiliteraturymotywówimomentówprzyświecateżinnycel–możliwośćnielinearnejlekturyksiążki.
Rozdziałymogąbyćczytanewdowolnejkolejności,anawetwybiórczo,coniewpłynienazrozumienieomawianychtreści.Każdyrozdział,poza
chronologicznymujęciemdanegotematu,proponujepochyleniesięnadwybranymiutworami,najciekawszymibądźnajbardziejreprezentatywnymidla
omawianejproblematyki.Każdy,pomimożepodporządkowanycałościowejidei,stanowiautorską,krytycznąwizjęwspartąszerokimzapleczem
bibliograficznymorazwłasnymdoświadczeniem,cowydajesięszczególniecennewprzypadkurozdziałuMarcaQuaghebeura,zamykającegomonografię.
ChoćrozdziałtenzasadniczoskupionyjestnaproblematycestosunkuBelgówdojęzykafrancuskiego,stanowiwistociewszechstronnąsyntezęcałościi
odwołujesiędowszystkichzjawiskomówionychszczegółowowewcześniejszychczęściach.
Zawartywksiążcewieloaspektowywykładfrancuskojęzycznejliteraturybelgijskiejdopełniaaneks,wktórymgłosoddanyzostajeBelgom–pisarzom,
krytykom,poetom–wyrażającymnaróżnesposobyswojąproblematycznątożsamość.Dlawygodyczytelnikazostałopracowanyrównieżindeksautoróworaz
tablicachronologiczna.
Czyksiążkaspełniobietnicęzawartąwtytuleiodpowienapytanie,cotoznaczyBelgiembyć,oceniczytelnik.Pozostajenamżywićnadzieję,żejeślinie
wyłonisięzniejjednoznacznaodpowiedź,zktórąsamiBelgowiemająnieladadylemat,totenkulturowobliski,azarazemmałoznanykrajodsłoni
conajmniejkilkatajemnicswojejwyjątkowości.
Niemożemypominąćwtymwstępiesłówwdzięcznościdlatychwszystkich,którzyzechcielipomócnamwpracynadksiążką.Wpierwszejkolejności
naszepodziękowaniakierujemydoPanaProfesoraWiesławaMalinowskiegozapoświęconynamczas,wnikliwąlekturęisłowawsparcia.Następniedotych,
którzypomoglinamkoleżeńskimiradamiskutecznieulepszyćtekstiskorygowaćniejednoniedopatrzenie:doPaniProfesorElżbietyFlis-Czerniak,Pana
DoktoraWiesławaKrokera,PanaProfesoraJózefaKwaterki,PaniProfesorAnnyLoby,PaniProfesorJoannyPychowskiejiPanaProfesoraPiotra
Śniedziewskiego.SpecjalnesłowapodziękowaniaprzekazujemypracownikomArchivesetMuséedelaLittératurewBrukselizaichnieocenionąpomocprzy
gromadzeniumateriałóworazokazanąnamżyczliwość.
Autorzy
