Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
undoblebicentenarioyunaesperanzadecambioparalarealidad...
9
vezqueseesgrimía,sinembargo,elprincipiodesupremacíadelaconstitución
históricaque,enbuenamedida,eraunreflejomiméticodemodelosforáneos
alservicioúnicamentedelasélitesydecuyaprotecciónestabanexcluidosuna
mayoríadelosciudadanosohabitantesdeaquellosterritorios.
Ladebilidaddelospartidospolíticosenlaregiónesotracaracterísticaque
hayqueabordar,asícomolascausasdeello,porlaimportanciadelosgrupos
depresiónydeinterésmásalládecualquierraízideológica.
Otrotemaquemeparecedelmayorinterésyqueestápresentealolargo
detodaestaevoluciónhistóricaeseldelajusticia.Sinjusticiaíntegra,im-
parcialeindependientenoexisteEstadodeDerecho.Eslaregladelatriple
Icuyodéficitenlagranmayoríadelospaíseslatinoamericanoshahechoque
nohayanalcanzadoaconstruirunverdaderoEstadodeDerechoyqueposi-
blemente,comoheescritoenalgunademisobras,sólolopuedanyarealizaren
unafasedeintegraciónsupranacionaldeEstados.
Enestesentidocreoquetambiénhubiesesidodeinterésprestaratención
alaevolucióndelEstadoconstitucionaldeexcepciónque,comofenómenotípi-
camentelatinoamericano,seelaboródurantelapraxisdelasdictadurasmilitares
noyaindividualesdelsigloXIX,sinodeaquellasquesuponíanunaverdadera
integraciónporosadelasfuerzasarmadasenelconjuntodelasinstitucionesdel
Estado,loquesedioenlasdécadasdelos60hastalos80delsigloXX.
Mepareceinteresantelaatenciónqueseprestaenalgunosdelostraba-
josincluidosenestaobraalaintegracióncontinentaloalmenosdeSuda-
mérica.Lasdistintasiniciativasregionalessondignasdeatenciónytambién
losproyectosmásrecientescomoUNASUR.Hayquedestacarquemásallá
deenfrentamientosideológicoslaposicióndelospaísesdelALBAfrente
aotrosmásconservadorescasitodoslosregímenespolíticosestándispues-
tosaparticiparycoexistirenproyectosdeintegraciónqueimpliquenmejoras
compartidasenelcampodelaenergía,delasinfraestructurasdetransportes
ycomunicaciones,delasfinanzas,etc.
Laprácticadeunasolidaridadyayudamutuaenlaquelosmásfuertes
ypoderososesténdispuestosacerrarlabrechadediferenciasydesigualdades
conlosmásdébilesdebeserunfermentodecohesiónsólidoyeficaz.Ciertoes
queestadesigualdadydesequilibriotambiénhayquereconocerlaalinteriorde
losEstadosporquedifícilmentesepuedeintegrarsociedadesprofundamente
desintegradasydesiguales.
Larealidadesavecesdolorosaensociedadesenlasqueentreel60ó70%
desupoblaciónactivaestáenlaeconomíainformal,comounaprácticade
supervivencia,yrozandounamanifiestapobreza,perotambiénexistelaespe-
ranzadeesecambioquelespermitatenerunprotagonismoreforzadoenel
mundoglobalizado,sinrenunciarasuscostumbresytradiciones,asucultura
mestizapropia,poribéricayamericana.