Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
metalinieżelaznych,skór,metaliszlachetnych,walutczywęgla2.Chciałbym
pokazać,jakwyglądałożyciezkartkamiprzeciętnegoobywatela,jakludzie
radzilisobieztakimiproblemami,jakdostosowywalisiędoograniczeń,jak
jeobchodzili.Uważambowiem,żekartkizaopatrzeniowe-obokkolejek-są
jednymznajważniejszychkodówhistorycznych,jakiePolacyodziedziczyli
pogospodarceniedoborulatkomunizmu.
Jeślinajogólniejmiałbymokreślićtemattejksiążki,tonapisałbym,że
dotyczyonasprzedażykartkowej.Czylisprzedażypolegającejnawprowa-
dzeniuadministracyjnego,trwałegoograniczeniasprzedażypodstawowych
artykułówkonsumpcyjnych(przedewszystkimżywności)wchwilachznacz-
nejprzewagipopytunadpodażą.Przyczynątegotypuregulacjizreguły
byływojny,klęskiżywiołowe,klęskinieurodzaju.Wtakichprzypadkach
wceluumożliwienialudnościzdobyciaminimalnejilościpożywienia,
przeciwdziałaniaznacznemuwzrostowicenoraz-coniemniejważne-za-
pewnieniaspokojuspołecznegowładzedecydowałysięnaokreślenieprzy-
sługującychobywatelomracji.Byłyonenajczęściejprzydzielanezapomocą
specjalnychkartzaopatrzenialubinnychdokumentówupoważniających
dozakupów3.
Jakjużzaznaczyłem,systemyreglamentacji,któretuuwzględniłem,mia-
łydwiewystępującerównocześniecechy-cyklicznośćipowszechność.
Obiektemmojegozainteresowaniabyływięckartkinaartykułykonsumpcyj-
nepierwszejpotrzeby,wydawanecyklicznie(nierzadziejniżraznakwartał)
mieszkańcomPRL.Wartozauważyć,żenawetwprzypadku,gdykartkinie
przysługiwałydanejgrupieobywateli,systemitakichobejmował(wtym
wypadkuwykluczająco),azatemmiałcharakterpowszechny.Oczywiście
wksiążceznajdzieczytelnikodwołaniatakżedoreglamentacjipozostałych
towaróworazinnychsystemówaprowizacji-będątojedynieprzykładysta-
nowiącetłodlagłównychrozważań.
2SystemrozdziałudeficytowychartykułówwPRLbyłniezwyklerozbudowany.Oprócz
tradycyjnejreglamentacjikartkowejbyłytom.in.mechanizmysprzedaży:dlaokreślonychgrup
odbiorców(np.dostawcówzbóż,żywcarzeźnego,producentówroślinprzemysłowych);sprze-
dażwiązanaartykułówdoprodukcjirolnejzeskupemproduktówrolnych(opał,pasze,maszy-
nyrolnicze);sprzedażnaróżnecele(bytowe,produkcyjne),sprzedażrynkowaipozarynkowa
wedługrozdzielników,listimiennych,wykazów;subskrypcjeograniczoneliczbowo.Wkażdej
ztychgrupwystępowałyodmiennezasadyuprawniającedozakuputychsamychtowarów.
Unormowaniateprzecinałysięzezróżnicowanymikompetencjamidecyzyjnymi(normyogól-
nokrajowe,indywidualnedecyzjewładzróżnegoszczebla,decyzjejednostekkontraktujących
obrótproduktamirolnymi).Zdarzałosięteż,żecenytychsamychartykułówbyłyróżnewza-
leżnościodDdrogidostępu”donich,jakąmusiałpokonaćklient.ArchiwumInstytutuPamięci
NarodowejwWarszawie(dalej:AIPN)BU1550/188,Informacjeodziałaniachwzakresiezwal-
czaniaspekulacjiiinnychnadużyćwobrocietowaramiprzeznaczonyminazaopatrzenierolnic-
twawspółdzielczościrolniczejDSamopomocChłopska”,15.09.1982,k.136.
3
W
.Roszkowski,Kartkowezaopatrzenie,w:EncyklopediahistoriigospodarczejPolskidoroku
1945,WiedzaPowszechna,Warszawa1981,t.1,s.301-302.
