Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kresczłowieka?
Wśródnajistotniejszychkatalizatorówprocesówwpisującychsięwnurt
posthumanizmufilozoficznegowymieniasięnaogółantyhumanizmXXwie-
ku.Wtymsamymczasie,gdyMichelFoucaultogłasza"śmierćczłowieka”,
JacquesDerridapiszeo"kresieczłowieka”,aRolandBartheso"śmierciautora”.
Antyhumanistycznepostawywymienionychmyślicielizrodziłysiębowiem
wwynikuzwątpienia,anawetniechęciwstosunkudohistorycznieigeogra-
ficznieusytuowanychideihumanistycznychoraztrudnychdoświadczeń
własnegopokolenia.Dająctemuwyraz,Foucaultwjednymzwywiadówprze-
konywałswegorozmówcę:
Niemożepansobiewyobrazić,wjakimmoralizującymmorzuhumanistycznych
kazańbyliśmyzanurzenipowojnie.Całyświatbyłhumanistyczny.Camus,Sartre,
Garaudybylihumanistami.Stalintakżebyłhumanistą.UczniowieHitleratakżena-
zywalisięhumanistami.Niekompromitujetohumanizmu,alepozwalazrozumieć,
żewtamtymczasieniemogłemdalejmyślećtymikategoriami30.
MirosławLoba,analizującantyhumanizmzdystansutrzechminionychde-
kad,podkreśla"teatralny,prowokacyjnykontekst,właściwyfrancuskiemu
(paryskiemu)życiuintelektualnemu”31tamtegookresu,gdy"bardziejchodzi-
łoosłowaniżorzeczy”32.Antyhumanistąijednocześnienihilistąbyłwówczas
ten,ktonietylkokwestionowałwłasneprawodomierzeniawszystkiego
ludzkąmiarą,aleteżwątpiłwmożliwośćpoznaniaświataisamegosiebie.
Człowiek,autor,podmiotistniałbowiemtylkojakofunkcjapewnychstruktur
imechanizmów.
JacquesDerridawewczesnymesejuzatytułowanym"Kresczłowieka”
jużpoprzezsamtytułnawiązujedopodwójnegoznaczeniapojęcia"kres”,
wyjaśniając,że"Człowiekzawszejestwłasnymkresem,czylikresemtego,co
___
___
___
___
___
___
30MichelFoucault,"InterviewmetMichelFoucault”,w:DitsetEcrits:1954–1988,w:Mi-
rosławLoba,"Ośmiercipodmiotutrzydzieścilatpóźniej”,w:Człowiekirzecz.Oproblemach
reifikacjiwliteraturze,filozofiiisztuce,red.SewerynaWysłouch,BogumiłaKaniewska,Poznań-
skieStudiaPolonistyczne.SeriaLiteracka,Poznań1999.
31Loba,"Ośmiercipodmiotu…”,s.384.
32Tamże,s.393.
25
