Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
prostowaniaizginania,odwodzeniaiprzywodzeniaorazrotacje.Ruchymogąbyćwykonywane
wtrzechniezależnychpłaszczyznach,czylitakistawmatrzystopnieswobody.Stawramienny
jestkolejnymprzykładempołączeniaotrzechstopniachswobody.Wstawachodwóchitrzech
stopniachswobodymożliwejestwykonywanieruchówokrężnych.Wczasietakiegoruchudalszy
segmentmożesięprzemieszczaćpopowierzchnistożka,któregowierzchołekwyznaczapunkt
przecięciaosistawowych.
Jakłatwozauważyć,liczbastopniswobodydlapojedynczegostawuniemożebyćwiększa
odtrzech.Jednakprzezsumowaniestopniswobodykilkustawówukładruchowyosiągaliczbę
stopniswobodyłańcuchówkinematycznych,niezbędnądorealizacjidowolnieskomplikowanych
ruchówprzestrzennych.Wrazzewzrostemliczbystopniswobodyłańcuchakinematycznego
zwiększasięjego„swoboda”ruchu,copozwalanarealizacjębardzozłożonychwzorcówruchu.
Cowięcej,poszczególneprogramyruchowemogąbyćzrealizowaneróżnymisposobami,
conadajeimindywidualnycharakter.Naprzykładwczasiewykonywania,wydawaćbysię
mogło,prostejczynności,jakpodnoszeniesięzpozycjileżącejnawznakdopozycjistojącej,
opisanoaż21różnychkoordynacjiramion,nógitułowia.Tezpozoruniewielkieróżnice
osobniczemająbezwątpieniawpływnajakośćwykonywanychruchów.Wsytuacjach,wktórych
podstawowymkryteriumruchustajesięnaprzykładszybkośćlubczasreakcji,mogąone
doskonaleróżnicowaćposzczególneosoby.
Występującynadmiarstopniswobodywukładzieruchowymczłowiekamateżważneimplikacje
funkcjonalneikliniczne.Zjednejstronyaktywnośćtakiegoukładuwymagabardzo
rozbudowanegoukładusterowania,cozkoleibardzospowalniajegodziałanie.Waspekcie
klinicznymnadmiarowośćpozwalanakompensowaniepewnychniedoborówpowstałych
wukładzieruchowymnaskutekniewydolnościfunkcjonalnejlubzmianpatologicznych.Osoba
zesztywnymkolanemmożesprawniechodzić,kompensującupośledzeniedodatkowymi
ruchamiwsąsiednichstawach:skokowymibiodrowym.Deficytwywołanysztywnościąkolana
jesttakżekompensowanyprzezdodatkoweruchytułowiaczydrugiejkończyny.Należyjednak
pamiętać,żecenątakiejkompensacjijestzawszezwiększeniewydatkuenergetycznegooraz
dodatkoweobciążeniepozostałychstawów.Womawianymprzypadkudoskonałymwskaźnikiem
prawidłowegofunkcjonowaniaukładulokomocyjnegojestsymetriaruchówkończyn.Naruszenie
tejsymetrii,spowodowanedługotrwałymużywaniemstrategiikompensacyjnych,prowadzi
donawarstwiającychsięmikrourazów.Wdłuższejperspektywiemogąonespowodować
uszkodzeniestawówzaangażowanychwkompensacji.Działaniemechanizmów
kompensacyjnychpowoduje,żewwiększościprzypadkówograniczeniestopniswobodyłańcucha
kinematycznegoniedajezauważalnychobjawów.
WlatachtrzydziestychubiegłegowiekurosyjskiuczonyBerstein(1935r.)wysunąłhipotezę,
żesterowanieruchemopierasięnazasadzieredukcjistopniswobodyłańcuchów
kinematycznych.Układnerwowy,zamiastniezależnegosterowaniaaktywnościąposzczególnych
mięśniczystawów,posługujesięraczejsterowaniemmodułowymnakierowanymnacałe
łańcuchykinematyczne.Dlategowzłożonymłańcuchukinematycznympojedynczestopnie
swobodyniemająwiększegoznaczenia.Zdarzasięjednak,żenawetutratatylkojednego
stopniaswobodymożepowodowaćupośledzenieruchoweuniemożliwiającewykonywanie
zawodu.Matonaprzykładmiejsceprzyuszkodzeniachstawumiędzypaliczkowegoumuzyków
czyuprofesjonalnychmaszynistek.
Jakjużwspominałem,hipotezaBernsteinasprowadzasiędostwierdzenia,żeefektywny
szybkiruchjestmożliwydziękisterowaniumodułowemu.Jużsamabudowałańcuchów
kinematycznychwskazujenapewnepreferencjefunkcjonalne.Jeśliprzyjrzymysiębudowie
kończyndolnych,łatwodostrzeżemy,żezewzględunaruchylokomocyjneuprzywilejowanajest
płaszczyznastrzałkowa.Ruchwinnychpłaszczyznachjestdośćograniczonyzarównobudową,
jakiruchomościąstawów.Ograniczeniawprowadzajątakżebiernestrukturynarząduruchu,
takiejakwięzadła.Bardzodużyudziałwograniczeniustopniswobodymająmięśnie
wielostawowe.Odgrwająonerolęmechanicznychsprzężeńustalającychwzajemnerelacje
ruchówwsąsiednichstawach.Wymienionedotychczasczynnikiwpływająnaredukcjęstopni
swobodyruchuodstronywykonawczej.Największejednakznaczeniemaredukcjastopni
swobodynapoziomiesamegosystemusterowaniaruchem,czyliukładunerwowego.Szybkość
tegozłożonegoizorganizowanegohierarchiczniesystemuokazujesięniewystarczająca,gdy
zostajeonzmuszonydoniezależnegosterowaniaruchemjużnapoziomiefunkcjonalnychgrup
mięśniowych.Natakieograniczenianapotykamypodczasnabywanianowychumiejętności
ruchowych.Dlategopłynne,doskonaleskoordynowaneruchymożliwesądziękisynergiom
ruchowym,czylizakodowanymwmózguzłożonymprogramomruchowym.Programy
