Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI.uWARuNkOWANIAżyCIAIpRACyDusZpAsTERskIEJ
31
nochłopomkrólewskimprawododziedziczeniagruntów.Następnie,wzamian
zaopłacanieniewielkiegoczynszu,zniesionowiększośćpracszarwarkowych,by
w1804r.całkowicieznieśćpoddaństwo.Wtymteżczasieskasowanoprzymus
propinacyjny,a4latapóźniejprzymusmlewa.Tenpierwszyniezbytucieszyłwar-
mińskichchłopów,gdyżprzymuspropinacyjnybyłdotychczasmałoprzestrzega-
ny,apozmianietrzebabyłoopłacaćczynsz.Wreszciedekretemz27VII1808r.
ogłoszonezostałouwłaszczenienajliczniejszychnaWarmiidomenkrólewskich,
awięcprzyznanochłopomprawodowłasnościużytkowanejziemi.przywilejten
opłacićjednaktrzebabyłowysokąrentąorazspłatąinwentarzaotrzymanegonie-
gdyśodpaństwa.przyznaneziemiewydzielanonanowo,scalającrozsianedo-
tąddrobnegrunty.Zubożalipowojnienapoleońskiejchłopiwarmińscyzdomen
królewskichniezbytchętnieprzyjmowaliuwłaszczenie,bojącsię,żezabraknieim
pieniędzynaspłatęczynszuigospodarstwaichzostanązlicytowane.spieranosię
równieżoinwentarznabytywdawnychdobrachkościelnych.
Wdomenachszlacheckich,mniejlicznychnaWarmii,znaczniebardziejocze-
kiwanoreformyuwłaszczeniowej,choćjejwprowadzenieitamwiązałosięzespię-
ciami.Edyktuwłaszczającychłopówzmajątkówszlacheckichogłoszonyzostał
14IX1811r.Wkrótcedodanojednakdeklaracjęograniczającąmożliwościuwłasz-
czeniadogospodarstwistniejącychwprusachod1752r.,anaWarmiiprzed
1774r.iwpisanychdoaktkastralnychjakochłopskie.Ziemiemasowobyływyku-
pywaneprzezszlachtę.poWiośnieLudówdopierowdobrachszlacheckichskaso-
wanoostateczniepańszczyznęzaodpłatąirozszerzonoprawouwłaszczeniowena
wszystkiegospodarstwa.Od1846r.nastąpiłoprzyspieszenieuwłaszczeniagospo-
darstw.OstateczniereformauwłaszczeniowawprusachWschodnichzakończo-
nazostaław1858r.Opróczplanowanychpozytywnychskutkówprzyniosłatak-
żeupadekmniejszychgospodarstwizwiększenieliczbychłopówbezrolnych,po-
szukującychpracy53.
Zdwunastumiastwarmińskichnajwiększeinajbogatszebyłobraniewoz4244
mieszkańcami54,nadrugimmiejscuplasowałsięLidzbarkWarmińskizliczbą
53J.Jasiński,ReformyagrarnenaWarmiinapoczątkuXIXwieku,Olsztyn1967;Tenże,Przy-
czynekdodziejówuwłaszczenianaWarmii,„RocznikOlsztyński”5(1965),s.89-95;Tenże,Re-
formyagrarnenapoczątkuXIXwieku,w:DziejeWarmiiiMazurwzarysie,t.1,Odpradziejów
do1870roku,red.J.sikorski,s.szostakowski,Warszawa1981,s.302-317;Tenże,Zmianynawsi
wpierwszejpołowieXIXwieku,w:WarmiaiMazury.Zarysdziejów,red.b.Łukaszewicz,Olsz-
tyn1985,s.348-363.
54LiczącłączniestareiNowemiasto,mająceodrębnewładzemiejskie,połączonewjed-
nomiastodopierow1773r.staremiastoliczyło2871,Nowemiasto1573mieszkańców.Zob.
b.Chorostian,Braniewo,w:Braniewo.Zdziejówmiastaipowiatu,red.A.Wakar,Olsztyn1973,
s.113-115;m.biskup,RozwójprzestrzennymiastaBraniewa,„komunikatyWarmińsko-mazur-
skie”[dalej:kmW]1959nr1,s.3-18.
