Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Granicepolitycznejakoprzedmiotbadańgeograficznych
–Cotoznaczygeograf?
–Jesttouczony,którywie,gdzieznajdująsięmorza,rzeki,miasta,góry
ipustynie.
–Tobardzociekawe–powiedziałMałyKsiążę.
Nareszcieodkryłempożytecznezajęcie!
AntoinedeSaintExupéry,
MałyKsiążę
,tłum.JanSzwykowski
Prezentacjaproblematykigranicpolitycznychjakoobiektubadańgeograficznych
wymagasprecyzowaniazakresuznaczeniowegokilkuklasycznychpojęć:„geografia”,
„granicapolityczna”,„państwo”,wreszcie„geografiagranicpolitycznych”.
Gdybyprzedmiotzainteresowańgeografiimożnabyłoograniczyćdowyjaśnienia
jakieusłyszałMałyKsiążęniebyłobyogromnejliteraturynatematdefinicji,metod,
zakresubadańczystrukturytejnauki.Śledzączawartewniejrozważaniamożna
zgodzićsięzopiniąEugeniuszaRomera(1969),że„żadnanaukaniedałapowodu
dotylurozległychiwszechstronnychdociekańnatematzadańicelówbadaniajak
geografia”.Zdaniemautoratychsłówowe„rozległedociekania”nieprzyniosły
pozytywnegorezultatu,skoro„nacałejliniipanujewsprawiemetody,istotyicelów
geografiinajzupełniejszyzamęt”.
Niepodejmującpróbyrozwikłaniategoproblemu,koniecznewydajesięprzybliżenie
zakresuznaczeniowegogeografiiczytelnikowioczekującemuprzynajmniejwzględnej
jasnościwtejkwestii.
Wyjaśnienieterminu„geografia”napodstawiejegoetymologii(gr.
geographia
–opis
ziemi)możemiećjużtylkoznaczeniehistoryczne,gdywprzeszłościgłównymjej
zadaniembyłyopisynowopoznawanychobszarów.Przykłademtakrozumianej
geografiimożebyćtajnyrozkazadmiralicjijakiotrzymałJamesCookwroku
1769
:
„Jeżeliodkryjepankontynent,zwrócipancałąswąuwagęnato,abyzbadać
namożliwiewielkiejprzestrzenijegowybrzeża.Winienpannastępniesporządzić
mapy…Zbadapanwłaściwościlądu…żyjącetamptakiizwierzęta…Taksamozbada
panobyczajetubylcóworazustaliwprzybliżeniuichliczebność”(HerrmannP.1901).
Nawetbardzoskrótoweprzedstawienieewolucjipoglądównatematdefinicji
geografiizaburzyłobystrukturęniniejszegoopracowania.Wynikatomiędzyinnymi
zdziejówtejnauki.Twórcąpierwszejpracy,któranosiłanazwę„geografia”
(
Geographica
)byłEratostenes(275–194p.n.e.).Okresnowożytnychdziejówgeografii
rozpoczynawydanew1650rokudziełoBernhardaVareniusa
Geographia
generalis
.Wkolejnychstuleciachgeografiaznaukiopisowej,chorologicznej,
zajmującejsięprzestrzennymrozmieszczeniemfaunyiflory,stawałasięnauką
wyjaśniającą,badającącechy,specyfikęorazzmianyśrodowiskaprzyrodniczegoijego
relacjęzespołeczeństwem.
PróbęzwięzłegoikomunikatywnegozdefiniowaniageografiipodjętonaXVIII
KongresieMiędzynarodowejUniiGeograficznejwRiodeJaneirowroku1956.
OkreślonojąjakonaukęozwiązkachmiędzyczłowiekiemaZiemią(man-land
relationships).Dowypracowanejtamdefinicjinawiązująhasładefiniującegeografię
wwiększościwspółczesnychencyklopedii,jaknp.tazamieszczonaw
Nowej
encyklopediipowszechnejPWN
(1998):„Geografia–naukabadającapowłokęZiemi,
jejprzestrzennezróżnicowaniepodwzględemprzyrodniczymispołeczno-
gospodarczym,orazzwiązki,którezachodząmiędzyśrodowiskiemprzyrodniczym
adziałalnościąspołeczeństw”.
Pełnaakceptacjacytowanejdefinicjiutrudniajednakpostępującaspecjalizacja
iróżnorodnośćzainteresowańgeografów.Stądpojawiającesięokreślenie„nauki
geograficzne”(LeszczyckiS.1962).Oróżnorodnościgeografiiświadczyzestawhaseł
w
Słownikupojęćgeograficznych
(PietkiewiczS.,ŻmudaS.1973).Hasło„geografia”
uzupełniatusiedemnaściedefinicjiróżnychdziedzintejnauki.
Wwydanymwroku2008dziele
Historiageografiipolskiej
(JackowskiA.,
