Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Geograficzneaspektydelimitacjiidemarkacjigranic
politycznych
PanieBoże,
ktonarysowałteliniedookołakrajuw?
ListydziecidoBoga
wgS.HampleiE.Maeshall
Kształtowaniesięgranicpaństwjestprocesemzłożonym.Najczęściejwyróżniasiętrzy
jegoelementy:decyzjapolityczna,delimitacjaidemarkacja.Istniejerównieżpojęcie
redemarkacji.Oznaczaonodokonywaniedrobnychkorektprzebiegugranic,
odnawianieiuzupełnianieznakówgranicznychorazsporządzaniedokumentacjitych
czynności.
Zalakonicznymokreśleniem„decyzjapolityczna”kryjąsięzwyklebardzoróżne
sytuacje.Odpokojowego,zgodnegoustalaniaprzebiegugranicyprzezsąsiadujące
zesobąpaństwa,czyakceptowanejprzezobakrajedecyzjiorganu
międzynarodowego,dokoniecznościbezwzględnegopodporządkowaniasięjednego
państwawolisąsiadalubkoalicji.Przedstawianewliteraturzekryteriawyznaczania
granicmającharakterraczejteoretyczny.Wymieniasiękryteriumhistoryczne
mówiące,żeterytoriumpowinnonależećdodanegopaństwa,jeżelikiedyśjuż
doniegonależało.TakiwłaśniepoglądreprezentowałmyślicielimoralistaAndrzej
FryczModrzewski(1953):„Ziemie,któreodwiekówczytosprzymierzeńcy,czydobrze
zasłużeniprzyjacieleposiadają,uprawiają,zamieszkują,teziemiechoćbysię
wydawało,żemamydonichniejakieprawanależyimnasprawiedliwychwarunkach
raczejpozostawićniżdomagaćsięichzwrotupoprzezwojny”.Ważnewtym
przypadkupytanieto,którymomenthistorycznynależyuznaćzaistotnydlazwykle
znaczniepóźniejszegoczasuwyznaczenianowejgranicy.
Innymsposobemustaleniaprzebiegugranicpaństwjestprzyjęciekryterium
narodowościowego–tzn.terytoriumnaktórymprzeważaokreślonanarodowość
powinnonależećdopaństwa,wktórymdominująprzedstawicieletegowłaśnienarodu.
Problememmożebyćzwykledużezróżnicowanienarodowościstrefpograniczalub
brakwśródjegomieszkańcówsprecyzowanegopoczuciaprzynależności
dokonkretnegonarodu.Zwykleniewieledosprawiedliwegorozgraniczeniaterytorium
państwwnosiorganizacjaróżnychplebiscytówireferendów.Wdużymstopniuich
wynikizależąodskutecznościpropagandylubróżnychzachętiobietnicdla
głosujących.OakcjachagitacyjnychwokresiekształtowaniasięgranicyPolski
iCzechosłowacjipoIwojnieświatowejpiszeA.Kroh(2000):„Agitatorzyobustron
ogromniesięstarali…rozdawaliulotki,wktórychopisywanoprzeciwnikówjako
nędzarzy,śmiertelnychwrogówreligiialbozgrajębandytów…straszonopiekłemalbo
obiecywano,żegdykrajzajmąCzesi,tozjedząwszystkiepsyowczarskie,ogłoszą
wspólnośćżon…”
Różnebywająargumentyaleteżiwiedzapolitykówdecydującychoprzebiegu
granic.Wroku1919wrozmowiezdelegatemnaparyskąkonferencjępokojowąJózef
Piłsudski,ówczesnyTymczasowyNaczelnikPaństwaiNaczelnyWódzstwierdził:„…
wtejchwiliPolskajestwłaściwiebezgraniciwszystkocomożemywtejmierze
zdobyćnazachodziezależyodententy.Nawschodzietoinnasprawa–tusądrzwi,
któresięotwierająizamykająizależy,ktoijakszerokosiłąjeotworzy”(Łukomski
G1991).
TakustalonegranicePolskioceniłhistorykidyplomataL.Wasilewski(1926):
„ObecnegranicePaństwaPolskiegosąwynikiemdwóchodmiennychczynników.
NazachodziezawdzięczajePolskaprzeważnieparyskiejkonferencjipokojowej
itraktatowiwersalskiemu,naWschodzie–własnymwysiłkomwojskowym…”.Owe
„wysiłkiwojskowe”niebyływdziejachustalaniaprzebiegugranicpaństw
incydentalne,skoroamerykańskipolitykJ.Broek(1941)definiujearmatęjako
„narządziedopoprawianiagranic”.
