Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sobiemetodycelemodkrycia,ktowłaściwiezludzijest„bardzo
wielki“iktogodzienpanowaćnadnimi.Złatometoda,aleczyżtak
dalecegorszaodtych,którychmysamisiętrzymamy,jaknaprzykład,
żeczłowiekiemowymjestpierworodnypewnejdynastyi?Trudna
to—niestety!—rzeczwynalezieniedobrejwtymwzględziemetody.
—Pierwszymkrokiemkuzrozumieniupoganizmubędziedlanas
uznanie,żewyznawcyjego,wpewnejepoce,uważaligoszczerze
zawyrazprawdy.Przyjmijmyzarzeczniewątpliwą,żeludzie
ozdrowychzmysłachinajawie,stworzeninajzupełniejnaobraz
ipodobieństwonasze,wierzyliwpoganizm,żemysami
wierzylibyśmywniego,gdybyśmywśródnichżyli.Wówczasmożna
będziepostawićpytanie:Czemżemógłbyćpoganizm?
Inna,bardziejjużgodnapoważnegotraktowaniateoryawidziwtem
wszystkiemalegoryę.Teoretycytejklasypowiadają,żebyłatogra
wyobraźnipoetów,rodzajcienia—wformiebajkialegorycznej,
uosobieńiuplastycznień—tego,cotakieduchypoetyckiezrozumiały
iodczułyzewszechświata.Zgadzasięto—dodająoni—zowem
najpierwszemazawszeczynnemprawemnaturyludzkiej,któreidziś
wciążobserwowaćmożemy,chociażwrzeczachmniejszejwagi.
Prawemtemjest,żeto,coczłowieksilnieodczuwa,usiłujeonzawsze
wyrazićnazewnątrzsiebiesamego,przedstawićwformiewidocznej,
znadaniemjej—żetakpowiem—pewnegożycia,pewnej
rzeczywistościhistorycznej.Zapewne,prawotakieistniejeisięga
największejgłębinaturyludzkiej;niemamyteżpowodów
dopowątpiewania,żeiwtejsprawiegrałoonorolęczynną.Toteż
nazywam„bardziejgodnąpoważnegotraktowania“hipotezę,
przypisującąpoganizm—wcałościlubwwiększejczęści—działaniu
tegoprawa,—niemogęjednakjejuznaćzahipotezęprawdziwą.
Proszętylkopomyśleć,czymybyśmyzechcieliwierzyć,mieć
zawiatyk—jakąśalegoryę,jakąśzabawępoetycką?Nie,żądalibyśmy
niezabawy,leczczegośpoważnego.Boteżżyćnatymświecie
—torzecznaderpoważna;umrzećniejestzgoładlaczłowieka
zabawą.Powtarzam,życiewłasnenigdysięniezdawałoczłowiekowi
zabawą,leczbyłodlańrzeczywistościąsurową,sprawąnajzupełniej
poważną!
Uważamwięc,żechociażowizwolennicyhipotezyalegoryikroczą
podrodzedoprawdy,niedosięgająjejjednak.Religiapogańskajest
istotniealegoryą,symbolemtego,coludzieczuliiwiedzieli
owszechświecie,—jakzresztąwszystkiereligiesąwtemznaczeniu
symbolami,zmieniającemisięstosowniedotego,jaksięzmieniato,
