Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Byćidziałaćwspołeczeństwie
jestjednakprzezwyciężeniedualizmówwsocjologii-wiążesiętozkolei
ztworzeniemnowychpodziałówlub/iteorii(por.Alexander1987a;Emir-
bayeriMische1998:1003).
Wpracytejpodejmujęteoretycznyproblem,jakimjestrelacjamiędzy
sprawstwem(działaniempodmiotowym)istrukturąwteoriachsocjolo-
gicznych(agency−structure).Relacjata,choćdocenionaprzezsocjologów
dopierowspółcześnie,jestprzezbadaczyuznanazanajbardziejirytujący
icentralnyproblemsocjologiiodczasówjejpowstania(np.Archer1995;
Giddens2003[1984]).Niejesttozresztąkwestianależącajedyniedoteorii
socjologicznychiniedotyczytylkobadaczy,ponieważkażdyczłowiekjako
istotaspołecznastajewobliczuwielufilozoficznychkwestiiodnoszącychsię
donproblemusprawstwa”wcodziennymżyciu.
Kluczowymzadaniemjestzatemuporządkowanieniezwykleszerokich
iczęstoniedefiniowanychexplicitepojęć(agency-structure),amoimgłównym
celemjestpróbaredefinicjizwiązkumiędzyaktoremastrukturąspołeczną,kła-
dącnacisk-wopozycjidodominującychnurtówwsocjologiipolskiej-na
sprawstwo.Terminagencyokreślamrównieżjakodziałaniepodmiotowe,aby
pokazać,żekluczowejesttudziałanie(odnoszęsięzatemdoklasycznychbadań
socjologii).Jednakżetłumaczeniategoterminuwpolskiejsocjologiiteoretycz-
nejwskazująnietylkonacelowerealizacjezamiarów(podmiotowedziałanie)
lecztakżespowodowanieróżnicy,dlategowpracytejnajczęściejkorzystam
zterminusprawstwo(ipodmiotowesprawstwo,abyukazaćzmianyrównież
wnajnowszychtłumaczeniachpolskich).Pracatamawskazywaćtakżenateo-
retycznerozróżnieniamiędzynpodmiotowością”(coodnosisiędopublikacji
socjologicznejzatytułowanejPodmiotowośćwspołeczeństwie,Cichocki2003),
npodmiotowymdziałaniem”insprawstwem”(zob.najnowszetłumaczenie
książkiMargaretArcherCzłowieczeństwo.Problemsprawstwa,2013a).
Najczęściejposługujęsięterminamindziałaniepodmiotowe”inpodmio-
towesprawstwo”
,podkreślającdualistycznąnierównowagęmiędzydziała-
niemaktorówastrukturalnymiograniczeniami,bowiemtrudnowgrun-
cierzeczypisaćokoncepcjinagency”wsocjologiibezodwołaniadoanaliz
nstructure”
.Prezentujękilkastanowiskteoretycznych,wychodzącodkla-
sycznychujęćwsocjologii,następniepokazujęsystematycznepróbysyntez
podejmowanychprzezteoretyków.Zarównointegracjapodmiotudziałają-
cegozestrukturąspołeczną,jakiteoretycznerozróżnianietychdwóchele-
mentówwpisujesięwokreślonetradycjemyślisocjologicznej(np.utylita-
ryzm,funkcjonalizm,pragmatyzm).Ztegopowoduistotnejestprzyjrzenie
sięwybranymstanowiskomklasycznym(MaxWeber,TalcottParsons),aby
przedstawićwielowymiarowesposobyrozumieniategoproblemuorazpod
tymkątemdokonaćprzegląduwybranychnurtówsocjologiiwspółczesnej.
Wanalizachfundamentalnychpodziałówsocjologii,którebyćmożesą
właśnieźródłamiwciążpowtarzanychprzezsocjologówndiagnozkryzysów”
