Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Wstęp
ganiżdodolara50.NiemniejkiedyprojektDawesasięziścił,stałsięnawetbar-
dziejodStresemannaoddanyzbliżeniuatlantyckiemu51.Pomimowszystko
jednaktaracjonalnakoncepcjaniemieckiejstrategiikolidowałauSchachta,
nawetjeszczemocniejniżwprzypadkuStresemanna,zgłębokimpoczuciem
zranionejdumynarodowej.Dużobardziejuparcieidalekomniejtaktownie
Schachtłączyłkwestięfinansowegoporozumieniazżądaniamirewizjiteryto-
rialnych52.Nietylkochciałosiągnąćszybszewycofaniewojskfrancuskich
zniemieckiejziemi,aletakżewykorzystywałkażdąokazjędoponownego
otwarciakwestiiterytorialnejwstosunkachzPolską,anawetnaciskałnaresty-
tucjęniemieckichkolonii.Wkwietniu1929rokurewizjonistyczneżądania
SchachtaomalniedoprowadziłydofiaskacałejdyskusjinadplanemYounga.
SamtenplanbyłzresztąwyraźnieciężkimciosemwwiaręSchachtawopcję
amerykańską,dlategokrótkopośmierciStresemannaprzyjąłotwarcieopozy-
cyjnestanowiskowstosunkudorząduMüllera.Wykorzystywałprzytymswo-
jekontaktynaWallStreetdosabotowaniawysiłkówniemieckiegorząduzmie-
rzającychdouzyskanianowejamerykańskiejpożyczki,zaś6grudnia1929
rokuopublikowałraport,którybyłdruzgocącąkrytykąplanuYounga,awisto-
ciecałejfinansowejstrategiiRepublikiWeimarskiejrealizowanejodroku
192453.WkonsekwencjitegowszystkiegodniSchachtanastanowiskuprezesa
Reichsbankubyłyjużbezwątpieniapoliczone.Nawiosnęroku1930zrezy-
gnowałwięcizwiązałswojelosyzsiłamigromadzącymisięteraznaskrajnym
prawymskrzydleniemieckiejpolityki,zajadlesprzeciwiającymisięjakiejkol-
wiekdalszejwspółpracyfinansowejzdawnymiwrogamiNiemiec.
Tymczasemwiększośćniemieckichpartiipolitycznychpozostawaławciąż
przywiązanadozasadniczegowypełnianiazapisówplanuYounga.Wistocie
przymustenusprawiedliwiałstosowanieostrychśrodkówwkraju,coswojądro-
gąbardzosprzyjałoszerokiejgrupieprawicyiśrodowiskuprzedsiębiorców.
Wefekciewiosną1930rokuWielkaKoalicjapotknęłasięnakwestiicięćbudże-
towych54,aHermannMüllermiałbyćostatnimsocjaldemokratycznymkancle-
rzemnaprawie40lat.Zostałonodsuniętynarzeczmniejszościowegorządu
kierowanegoprzezzawzięcienacjonalistycznegokatolikaHeinrichaBrüninga.
WReichsbankuSchachtazastąpiłHansLuther.Odtegoczasutrwagorącadys-
kusjanatematwyborupolitykigospodarczejprowadzonejpomiędzymarcem
1930rokuimajemroku1932przezkanclerzaBrüningaiprezesaReichsbanku55.
50Schoetz,KampfumdieMark,iFeldman,GreatDisorder,s.827-35.
51JohannHouwinktenCate,HjaimarSchachtalsReparationspolitiker(1926-1930),uVierteljahr-
schriftfuerSozial-undWirtschaftsgeschichte”,74(1987),s.186-228.
52Berg,Stresemann,s.380-87.
53Hardarch,Weltmarktorientierung,s.110-11.
54H.A.Winkler,Weimar1918-1933,München1993,s.364-80.
55J.vonKruedener(red.),EconomicCrisisandPoliticalCollapse:TheWeimarRepublic1924-1933,
Oxford1990orazI.Kershaw(red.),Weimar:WhyDidGermanDemocracyFail?,London1990.Ostat-
nimwszereguprotokeynesistowskichikeynesistowskichkrytykówjestR.Meister,DieGrosseDe-
pression:ZwangslagenundHandlungsspielraeumederWirtschafts-undFinanzpolitikinDeutscbland
1929-1932,Regensburg1991.
