Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
37
Jejwiększaczęśćomijajednaksednorzeczy.Jeślimasięświadomośćmiędzyna-
rodowychograniczeń,tojasnejest,żeBrüningiLuthermielizwiązaneręce,ajuż
napewnowroku193056.PodwładząstandarduzłotaiplanuYounga,wymagają-
cegorocznychpłatnościwwysokości2mldmarek,orazprzymiędzynarodo-
wychrynkachkapitałowychcorazbardziejnerwowychwkwestiiudzielaniapo-
życzekNiemcomdeflacjabyłajedynymwyjściem57.Apolitycznekosztytego
byłyogromne.Pomiędzykwietniemilipcem1930rokuniemieckisystemparla-
mentarnyrozpadłsięnaczęściwwalceopakietdeflacyjnyBrüninga.Wymusze-
nie16lipca1930rokubardzokontrowersyjnegopodatkupogłównegobyło
pierwszymodwołaniemsiękanclerzadonadzwyczajnychprerogatywprzewi-
dzianychwartykule48konstytucjiweimarskiej.Później,wrazzkompleksowym
dekretemnadzwyczajnymz26lipca,nastąpiłojeszczewięcejcięćipodwyżek
podatków.Wszczyciezałamującegosięświatowegohandluizbieraniasiłdood-
tworzeniacyklukoniunkturalnegoefektemtegobyłojednaktylkotwardelądo-
waniegospodarki.Pomiędzyczerwcem1930rokuilutym1931rokubezrobocie
zwiększyłosięo2,1mlnludzi,byłotowięcdwarazywięcejniżnormalny,sezo-
nowywzrost.Wdodatkuwwyborachpowszechnychzwrześnia1930rokunaro-
dowisocjaliściHitleraosiągnęlioszałamiającyprzełom,podnoszącswójudział
wzdobytychgłosachz2,5%do18,3%izyskującdziękitemu107miejsc,couczy-
niłoznichdrugąpartięwReichstagu.PóźniejodpływkapitałuogołociłReichs-
bankzjednejtrzeciejrezerwizmusiłdokolejnegopodwyższeniastópprocento-
wych58.Jednocześniejednakstrategiadeflacyjnaosiągnęłaswójzamierzony
efektideficythandlowyzroku1928wwysokości2,9mldmarekprzekształciłsię
doroku1931wnadwyżkęwkwocie2,8mldmarek(patrztabelaA1wzałączni-
ku).Byłotojednakspowodowanenietylewzrostemeksportu,ilefaktem,że
zracjidepresjipopytnaimportspadałnawetszybciejniżniemieckasprzedażza
granicę,gdyżwmiaręjakwskaźnikimalały,azarazabezrobociaibiedyrozprze-
strzeniałasięwśródniemieckiegospołeczeństwa,runęłoteżzapotrzebowaniena
zagranicznesurowceidobrakonsumpcyjne.Byłtobrutalnyprocesdostosowaw-
czy,niemniejNiemcyprzestrzegaływtymtylkozwykłychreceptstosowanych
przymechanizmiestandarduzłota,zacoBrüningzostałzresztąnagrodzony
wpaździerniku1930rokukredytempomostowymwwysokości125mlndola-
rów,uzyskanymzapośrednictwemLee,HigginsonandCo.zNowegoJorku59.
56NatematoryginalnegoniemieckiegopodsumowaniatejkwestiipatrzK.Borchardt,Zwangslage
undHandlungsspielraeumeindergrossenWeltwirtschaftskrisederfruehendreissigerJahre,wK.Bor-
chardt,Wachstum,Krisen,HandlungsspielraeumederWirtschaftspolitik,Goettingen1982,s.165-82.
NatematjegouzupełnieniamiędzynarodowegopatrzB.Eichengreen,GoldenFetters:TheGoldStan-
dardandtheGreatDepression,1919-1939,Oxford1992,s.230-46.
57Opinieróżniąsięnatemattego,czywnastępstwieplanuYoungamiędzynarodowyrynekkapita-
łowybyłdlaNiemieczupełniezamknięty;porównajRitschl,KriseundKonjunktur,s.105-20,oraz
T.FergusoniP.Temin,MadeinGermany:TheGermanCurrencyCrisisofJuly1931,wuResearchin
EconomicHistory”,21(2003),s.1-53.Restrykcjebyłyzpewnościąnatylewystarczające,abywy-
musićpoważnezmianywewnętrzne.
58Hardarch,Weltmarktorientierung,s.120-21.
59Wala,WeimarundAmerika,s.158-66.
