Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Wstęp
wreszciezdecydowanieinterweniującymwkwestiireparacji,anawetdającym
dozrozumienia,żemógłbypoprzećniemieckieroszczeniawobecPolski,Ber-
linwybrałwięcterazponowniestrategięatlantycką.RządkanclerzaBrüninga
grałnato,żeprędzejczypóźniejamerykańskiedziałanianarzeczdługówwo-
jennychułatwiąWielkiejBrytaniiiFrancjizaakceptowaniekońcareparacji.
Ato,jakspodziewałsiępewnysiebieBrüning,otworzyłobydrogędonormali-
zacjitakpolitycznych,jakigospodarczychstosunkówwEuropie79.Wtym
przypadkupotrzebabyłojednakaż12strasznychmiesięcy,żebystosownepo-
rozumieniezostałowkońcusfinalizowanewLozannie.Atymczasemperspek-
tywyniemieckiejgospodarkistałysiękatastrofalne.
Przykutydozłotaprzezamerykańskieobligacjeistojącywobliczudewalu-
acjiwiększościwalut,wktórychrealizowanotransakcjehandlowe,Brüningnie
miałinnegowyboru,jaktylkoforsowaćkolejnąrundędeflacjiizrobićtopo-
przezdekret.Czwartyprezydenckidekretnadzwyczajnyz8grudnia1931
roku,opróczzakazunoszeniapartyjnegoumundurowaniaipolitycznychde-
monstracji,nakazywałtakżeobowiązkowecięciawpłacach,pensjach,cenach
istopachprocentowychwrazzidącymiwśladzatymkolejnymobniżeniem
wydatkówrządowychiwzrostemopodatkowania80.Byłato,jaktoująłuTe
Economist”
,interwencjawuwolnośćgospodarcząnieporównywalnazniczym
pozaterytoriumZSRR”81.Naswojegokomisarzads.deflacjiBrüningwybrał
skrajniekonserwatywnegoburmistrzaLipska,KarlaGoerdelera,którynatych-
miastrozpocząłszerokonagłośnionąkampanięzaciskaniapasa82.Niemogło
tojednakukryćfaktu,żeNiemcystałyterazwobliczuruiny.Bezrobociewzro-
słodowięcejniż6mlnludzi,awiększośćprzedsiębiorcówmiaławperspekty-
wiebliskiupadek.Bezwątpieniainflacjabyłapostrachemniemieckiejopinii
publicznej,alebiorącpoduwagęjejbezpośredniwpływnagospodarkę,defla-
cjabyłaodniejnieskończeniegorsza,główniezpowoduswojegooddziaływa-
nianabilanse.Podczasgdyprzychodyspadałyrazemzdeflacjącenizarobków,
długi,hipotekiiinnefinansowezobowiązaniapozostawałynaswoimwysokim
poziomiesprzeddepresji.Wciąguzimylat1931-1932bankructwazaczęły
więcprzerzedzaćspołecznośćprzedsiębiorców,apoletnimkryzysieroku
1931wszystkiewiększebankibyłyjużpodpaństwowąkuratelą.Byłyteżspek-
takularneplajtywubezpieczeniachiwprzemyśleelektrotechnicznym.Na
skrajuupadkuznalazłsięAEG,jedenzniemieckichczołowychkoncernów
elektrotechnicznych.KryzysuunikniętowVereinigteStahlwerke,czołowejeu-
ropejskiejkompaniistalowo-węglowej,aletylkodziękiprzejęciuprzezpań-
stwowielkiejtranszyudziałówdotychczasposiadanychprzezFriedrichaFlic-
ka.JaktopowiedziałswojemupartyjnemukoledzeministerfinansówHer-
79H.Mommsen.HeinrichBrueningasChancellor,wH.Mommsen,FromWeimartoAuschwitz,Cam-
bridge1991,s.119-40.
80Winkler,Weimar,s.435-7.
81uTheEconomist”,12grudnia1931roku,s.1115.
82S.GillmannandH.Mommsen(red.),PolitischeSchriftenundBriefeCarlFriedrichGoerdelers,Mün-
chen2003,s.179-83,214-32i240-47.
