Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Wstęp
odbudowywspólnotymiędzynarodowegoporządku87.Alezważywszynaka-
tastrofęglobalnejgospodarki,wieluzaczęłosięwydawać,żeproblememjest
samamiędzynarodowazależnośćgospodarcza88.Nacjonalistycznewizjeprzy-
szłości,wktórejświatowepowiązaniafinansoweniemiałyjużdeterminujące-
gowpływunalosynarodu,miałyterazwiększąwiarygodność89.Inawetjesz-
czeprzedobjęciemwładzyprzezHitleratrzykluczoweczynnikinacjonali-
stycznejagendywysunęłysięjużnaczoło.Zarównowpowszechnejhistorycz-
nejświadomości,jakiwliteraturzehistorycznejistniejegłębokozakorzenione
przeświadczenie,żenaprawdęważnązmianąwpolitycegospodarczejdokona-
nąpomiędzyRepublikąWeimarskąiTrzeciąRzesząbyłaszybkaimplementa-
cjaporoku1933programównarodowegoożywieniagospodarczegoitworze-
niamiejscpracy.Mówiącprosto,HeinrichBrüninguczyniłzdeflacjifetysz,
natomiastwodróżnieniudotegonaczelnąrolęwpropagandziehitlerowskiego
reżimuodgrywałypracaiwalkazbezrobociem.Dodatkowowświetleniemal
współczesnejtemuukeynesowskiejrewolucji”wekonomiitenkontrastpomię-
dzyczasamiprzediporoku1933nabrałnawetjeszczewiększegoznaczenia
historycznego.Dlakeynesistów,zarównotychwNiemczech,jakipozanimi,
katastrofaRepublikiWeimarskiejbędziezawszeoznaczałajasnąilustracjękon-
sekwencjiulokowaniazbytdużychnadzieiwsamouzdrawiającychwłaściwo-
ściachwolnegorynku.Tenretorycznyzwiązekbyłnadmierniewykorzystywa-
nyprzyobroniestraconychpozycji,jakąkeynesiścipodjęliwlatach70.i80.
wzwiązkuzintelektualnymnaporemNowejPrawicy(NewRight)90.Oczywi-
ścieniemieckąhistorięlat1929-1933możnaopowiedziećtak,abyposłużyła
dotegowłaśniecelu,alejeślispróbujemyzrozumiećreżimHitlerainaczejniż
poprzeztenanachronicznyukładodniesienia,nacisknatworzeniemiejscpra-
cyjakokluczdopoznanianazistowskiejpolitykigospodarczejwydajesięźle
umiejscowiony.Wistociedziałalnośćtapojawiłasięjakotematintensywnej
dyskusjipoprawejstronieniemieckiejpolitykidopierowdrugiejpołowie
1931roku,apartianazistowskaprzyjęłatworzeniemiejscpracyzagłówny
punktswojegoprogramudopieropóźnąwiosną1932roku.Tenstatusutrzy-
mywałsięzresztątylkoprzez18miesięcy,tj.dogrudnia1933roku,kiedyto
wydatkinatworzeniecywilnychmiejscpracyzostałyformalnieusuniętezlisty
priorytetówrząduHitlera.Wbrewtwierdzeniomgoebbelsowskiejpropagan-
dyorazopiniompóźniejszychkomentatorówihistoryków,takierzeczywyraź-
nieniebyłycentralnympunktemagendynacjonalistycznejkoalicji,któraobję-
ławładzęwstyczniu1933roku.Wistocietworzeniemiejscpracybyłonawet
87uDerDeutscheVolkswirt”GustawaStolperakontynuowałjednoczeniesiłliberalnych;patrzna
przykładopracowanyprzezWilhelmaRoepkegoprzeglądostatnichpublikacjiFerdinandaFrieda
wuDerDeutscheVolkswirt”,6stycznia1933roku,s.437-8.
88James,TheEndofGlobalization,s.187-99.
89E.Teichert,AutarkieundGrossraumwirtschaftinDeutschland1930-1939,München1984.
90ChybanajwyraźniejwgenealogiiniemieckiegokeynesizmuzawartymwpięciutomachG.Bomba-
chaiinnych(red.),DerKeynesianismus(1976-84).Natematniezwykłego,ostatniegoprzypadkutego
rodzaju,autorstwaniekogoinnego,jakkorespondentagospodarczegoBBC,patrzJ.PeteriM.Ste-
wart,Apocalypse2000:EconomicBreakdownandtheSuicideofDemocracy1989-2000,London1987.
