Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
43
mannDietrich:uNieplanowałemnacjonalizacjipołowyZagłębiaRuhry…ale
niebezpieczeństwowykupieniaudziałówprzezzagranicznykapitałifakt,że
upadekwstrząsnąłbyStahlverein,cozkoleiuderzyłobyboleśniewzrekonstru-
owanąstrukturęniemieckichbanków,niepozostawiłymiwyboru…”83.
Wobliczurosnącejkatastrofygospodarczejupadłukonsensusdeflacyjny”
,
któryutrzymywałBrüningaprzezpierwsze18miesięcyjegokanclerstwa84,zaś
HjalmarSchachtznowuposłużyłzaprzewodnikastada.Wciągu1930roku
ipierwszymokresie1931rokuwnadzieibyćmożenapowrótnastanowisko
wramachkonserwatywno-nacjonalistycznejkoalicjiwstrzymywałsięjeszcze
przedotwartąkrytykąrząduBrüninga.Jednakpokatastrofachlata1931roku
porzuciłtenumiariwznaczącysposóbobjawiłsięnazjeździesiłnacjonali-
stycznych,któryodbyłsięBadHarzburg,gdziepotępiłbrakkręgosłupawpo-
litycereparacyjnejBrüninga85.OdmłodzenieNiemiec,mówił,niebyłokwe-
stiąprogramówpartiipolitycznychaninawetinteligencji.Byłatosprawaucha-
rakteru”
.ISchachtnieczyniłjużżadnejtajemnicyzeźródeł,wktórychspo-
dziewasięznaleźćodnowęmoralną.Głównymiorganizatoramitegoprzedsię-
wzięciabyliwprawdzieHugenbergiDNVP,aległównąwiadomościązHarz-
burgabyłopojawieniesięSchachtanapodiumobokAdolfaHitlera86.
IV.
Niewątpliwienacjonalistycznyzwrotwniemieckiejpolitycezagranicznej,
jakidokonałsięwlatach1930-1931,byłkatastrofalnieniewporę.Mimoto
wrazzestosownymmoratoriumHooveraiAmerykanaminaciskającymiteraz
zdecydowanienaumorzeniereparacjiprogramatlantyckiwpewnymsensie
osiągnąłswojelogicznezakończenie.Wnormalnychwarunkachkontynuacja
transatlantyckiejosifinansowejpozostawałabyoczywiścieatrakcyjnąopcją
dlaNiemiec,alezałamaniesięamerykańskiejgospodarkiibrytyjskadecyzjao
odejściuodzłotazniweczyłyfundamentalnezałożenie,naktórymopierałasię
tastresemannowskakoncepcja.Jednośćiwzajemnepowiązaniaświatowejgo-
spodarki,dalekieodbyciaoczywistąhistorycznąkoniecznością,stałyteraz
podwielkimznakiemzapytania.Byłyoczywiściegłosy,takwewnątrz,jakina
zewnątrzNiemiec,nawołującedokonstruktywnegowysiłkuzmierzającegodo
83A.Reckendrees,Das„Stahltrust-Projekt”,München2000,s.471-507.
84G.D.FeldmanFromCrisistoWorkCreation:GovernmentPoliciesandEconomicActorsintheGreat
Depression,wJ.Kocka,H.-J.PuhleiK.Tenfelde(red.),VonderArbeiterbewegungzummodernenSo-
zialstaat,München1994,s.703-18.
85Październik1931rokubyłtakżemomentem,wktórympraweskrzydłoDVP,dawnejpartiiStrese-
manna,wymusiłozerwaniezBrüningiem;Winkler,Weimar,s.430-32.
86NatemataplauzudlaHitleraiSchachtapatrzG.Schulz(red.),PolitikundWirtschaftinderKrise
1930-1932,Düsseldorf1980,dok.341,BlankdoReuscha,12października1931roku,11.1939-43.
NatematsensacjiwywołanejmowąSchachtapatrzraportydotyczącewydarzeńz11i12październi-
ka1931rokuwSchulthess’EuropaeischerGeschichtskalender,München1932,s.224-9.
