Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
51
gainajważniejszychczłonkówgabinetuPapenaHitlerowiniezaproponowano
stanowiskakanclerzaRzeszy,aonzeswojejstronyodmówiłzaakceptowania
innejfunkcjiomniejszymznaczeniu113.PomimotriumfuwyborczegoNSDAP
pozostaławięcwopozycjiiwkolejnychwyborachpowszechnych,wlistopa-
dzie1932roku,poniosłategokonsekwencje.Głosowanienieprzyniosłożad-
nejrealnejwiększościparlamentarnej,atylkoprzyspieszyłoupadekrządu
kanclerzaPapena,niemniejdostarczyłotakżepoważnychkłopotówpartiiHi-
tlera,którazpowrotemosunęłasiędopoziomuponiżej33%głosów.Elektorat
byłwyraźnierozczarowanyniepowodzeniemHitleraprzyobejmowaniusta-
nowiska,apartyjniaktywiścizaczynalisłabnąć.Pęd,któryodroku1929niósł
NSDAPodzwycięstwadozwycięstwa,wyczerpałsię.Naglewnastępstwieli-
stopadowychkomplikacjiznowupojawiłsiępodziałnalewicęiprawicę,który
wlatach20.byłzmorąnarodowegosocjalizmu.Wgrudniu1932rokuobjął
wreszcieosobiściewładzęgenerałSchleicher,prawdziwyutwórcakrólów”nie-
mieckiejpolityki,idokonałpopularnegootwarciawpostacipierwszej,naro-
dowejinicjatywytworzeniamiejscpracy.GustawStolperwspominałpóźniej
radosnestycznioweśniadaniewKancelariiRzeszy,kiedytoSchleicherijego
asystencipokoleizgadywali,oilewięcejgłosówstracąnaziściwwyborach,
któreSchleichermiałnadziejęwyznaczyćnawiosnę114.
Tymczasemwczerwcu1932rokupojawiłysięwAmerycepierwszeoznaki
ożywieniagospodarczego115.Polozańskimzdjęciureparacjipopytnaniemiec-
kieobligacjezacząłrosnąć116,cobyłootylekluczowe,żedawałozagrożonym
bankomokazjędopozbyciasięniepłynnychaktywówiodbudowyswoichza-
pasówgotówki.Późnymlatemdałysięteżodczućoznakiożywieniawbudow-
nictwie.Kiedyskończyłysiężniwa,aaktywnośćbudowlanazwolniłanazimę,
bezrobocienieuchronnieznowuzaczęłorosnąć,powracającwtymdoszokują-
cejliczby6mlnludzi,alejużtenzwykłyfakt,żenieprzekroczyłoonopoziomu
osiągniętegowpoprzednimroku,byłdlaekspertówzachęcający.uSezonowe
dostosowaniepoziomubezrobocia”
,nowepojęciespopularyzowaneprzez
modnąwtedynaukęoanaliziecyklówkoniunkturalnych,ustabilizowałosię.
Wkońcu1932rokudogazetyStolperauDerDeutscheVolkswirt”dołączył
wswejoptymistycznejocenieniemieckiejsytuacjigospodarczejszanowany,
wydawanyco2lataraportReichskreditgesellschaf117.Wgrudniu1932roku
nawetberlińskiInstytutBadańnadCyklemKoniunkturalnym,najbardziej
wpływowy,aletakżenajbardziejpesymistycznywmiędzywojennychNiem-
czechośrodekopiniigospodarczej,obwieścił,żezakończyłsięprzynajmniej
113Winkler,Weimar,s.509-12.
114T.Stolper,EinLebeninBrennpunktenunsererZeit,Wien1967,s.309-10.
115KomentarzmiędzynarodowypatrzuTheEconomist”,17września1932roku,s.493.Natemat
przegląduówczesnejliteraturypatrzC.Buchheim,DieErholungvonderWeltwirtschaftskrise1932/33
inDeutschland,uJahrbuchfuerWirtschaftsgeschichte”,1(2003),s.13-26.
116uDerDeutscheVolkswirt”,8lipca1932roku,s.1340.
117Reichskreditgesellschaft,Germany’sEconomicSituationattheTurnof1932/1933,Berlin1933.
