Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
Wstęp
proceskurczeniasięgospodarki118.BerlińskikorespondentuEconomista”do-
nosił,żeuporazpierwszyod3czy4lat”niemieckaburżuazjamożezobaczyć
uświatełkowekonomicznymtunelu”119.Jesttokwestiakluczowa,ponieważ
kłócisięzewszystkimipóźniejszymi,prezentowanymiprzeznarodowysocja-
lizmobrazamiówczesnejniemieckiejgospodarki120.Niebyłaonabowiem
wroku1933wrakiembezżycia,zatorozpoczynałacoś,comogłorówniedo-
brzestaćsięrealnymodbiciemsięcyklukoniunkturalnego.Oczywiście
1stycznia1933rokutakżenoworocznenagłówkiberlińskiejprasybyłyopty-
mistyczne.DzienniksocjaldemokratówuVorwärts”witałNowyRoktytułem:
uWzrostiupadekHitlera”121.
Jaksięjednakokazało,olosieNiemiec,arazemznimiświata,zdecydował
tragicznybłądwobliczeniachpopełnionyprzezniewielkąkoterięskrajnych,
konserwatywnychnacjonalistów.ByłykanclerzPapen,rozgoryczonyodsunię-
ciemodwładzywgrudniu1932roku,spiskowałzlobbyrolniczyminiektóry-
minajbardziejagresywnymielementamiwwojsku,abynacisnąćnachorego
HindenburgacelemzdymisjonowaniaSchleicheraisformowanianowegorzą-
dunabaziepopularnegoprogramunarodowegosocjalizmu.Niebyłobyto
wprawdziemożliwebezoddaniaHitlerowikanclerstwa,niemniejskrajnyna-
cjonalistaHugenbergwziąłbyodpowiedzialnośćzarolnictwoikwestiegospo-
darcze,generałBlombergobjąłbyMinisterstwoObrony,aPapenwicekancler-
stwo.Niepowinniśmytakżeprzytymzakładać,żerównowagasiłwewnątrz
układuHitler-Hugenberg-Papen-Blombergbyłaustalonazgóry.Byłypotężne
grupywniemieckimspołeczeństwie,wszczególnościwojskoiKościoły,ale
takżeprzywódcyniemieckiegobiznesu,któremogłydużozrobić,abyze-
pchnąćHitleraijegozwolennikówzichkursu122.Politykaantysemityzmu,
agresywnezbrojeniaijednostronnadyplomacjawyraźnieniebyływżadnym
wypadkunaNiemcachwymuszane.Wistocieniektórymczytelnikomfakt,że
trzebatomówić,możewydawaćsięabsurdalny.Niemniejrobiąctojasnopo-
kazujemy,żetegotypustandardkrytyki,polegającynawskazywaniuinnych
możliwości,niezawszejestrównostosowanywobecwszystkichaspektówhi-
tlerowskiegoreżimu.Jegosferagospodarczajestwrzeczywistościczęstozu-
pełniezwolnionazpodobnegobadania.Zbytczęstozakładasię,żerealnede-
cyzjestrategicznewpolitycegospodarczej,wktórychliczyłasięjużtylkoide-
ologianarodowosocjalistyczna,byłypodejmowaneprzezreżimHitleradopie-
rowroku1936,4latapoobjęciuwładzy.Izbytczęstozakładasię,żezajmowa-
niesiękryzysembezrobociamusiałobyćnajważniejszympriorytetemtejwła-
118KrytykanotorycznegopesymizmutegoinstytutupatrzuDerDeutscheVolkswirt”,9grudnia
1932roku,s.291.
119uTheEconomist”,24grudnia1932roku,s.1185-6.
120Utrwalane,pomimowszystkichdowodów,przezW.AbelshauserawKriegswirtschaftundWirt-
schaftswunder:DeutschlandswirtschaftlicheMobilisierungfuerdenZweitenWeltkriegunddieFolgen
fuerdieNachkriegszeit,VfZ47(1999),s.505-6.
121H.ATurner,Hitler’sThirtyDaystoPower:January1933,NewYork1996,s.1-2.
122G.Jasper,DieGescheiterteZaehmung:WegezurMachtergreifungHitlers,1930-1934,Frankfurt
1986.
