Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
uKażdemurobotnikowipraca”
bezpiecznymiawanturamirealizowanyminaobszarzepolitykizagranicznej.
Bardzoważnebyłotakżezachowaniepozorównarodowejjedności,rzekomo
leżącejupodstawrząduHitlera.Wjegogabinecietekęfinansówtrzymałwięc
SchwerinvonKrosigk,konserwatywnybyłyurzędnikpaństwowy,znanyze
sprzeciwuwobecfinansowanegokredytemtworzeniamiejscpracy,następnie
prezesemReichsbankupozostałHansLutherpapieżmonetarystycznejorto-
doksji,zaśAlfredHugenberg,przywódcaDNVP,tegozasadniczegoelementu
hitlerowskiejkoalicji,kierowałMinisterstwamiGospodarkiorazRolnictwa.
Choćtenostatnibyłwpełnymznaczeniutegosłowagospodarczymnacjonali-
stą,toionsprzeciwiałsięwalcezbezrobociemwykraczającejpozato,cojuż
zaaprobowałkanclerzSchleicher.Forsowanienatychmiastowegowzrostuwy-
datkówrządowychprzytakiejopozycjibyłobywprzypadkuHitleraodwraca-
niemuwagiodjegopriorytetowegocelu,jakimwlutym1933rokubyłamobi-
lizacjawyczerpanejpartiinazistowskiejdoostatniegowysiłkuwyborczego7.
Zresztąitakzarównougigantycznyigruntowny”pakietkreacjimiejscpracy,
któryHitlerprzyrzekłjużpodczasswojejpierwszejnocynaurzędzie,jakipo-
kaźneobietnicepoczynionewojskumusiałypoczekaćnapoliczeniegłosów.
Niebyłozresztąwielkiejpotrzebypodejmowanianatychmiastowychdziałań8.
PoswoimpoprzednikugeneraleSchleicherzeHitlerodziedziczyłwpełniroz-
winiętyfinansowanykredytemprogramtworzeniamiejscpracyzcałkowitym
budżetemwwysokości600mlnmarek.Nicztychpieniędzyniezostałowyda-
nezanimHitlerobjąłstanowisko,dlategopierwszezbrojenia,atakżekroki
zzakresuwalkizbezrobociempolegałynawydawaniuśrodkówSchleichera.
200z600mlnprzeznaczononapotrzebycałejRzeszy,zczego190mlndoma-
gałosięwojsko,zaś200mlnzostałowydaneprzezrządykrajowe.Resztaposzła
napoprawęstanuziemirolnej.
RezultatymarcowychwyborówbyłydlaHitleraiGoebbelsarozczarowaniem.
Niepowodzenienazistówwosiągnięciugdziekolwiekwynikuchoćbyzbliżonego
doabsolutnejwiększości,itomimożeichwyborczaofertabyławspartaznacz-
nymzastraszaniem,potwierdzawniosekwyciągniętyprzezwiększośćobserwa-
torówjeszczejesienią1932roku:jakoruchpolitycznypartiataosiągnęłajużswój
limit,którydaleceniepozwalałnazdobyciewiększościniemieckiegoelektoratu.
JednakterazHitlerijegopartianiepotrzebowalijużopieraćsięwyłączniena
procesiewyborczym9.PowywarciusilnegonaciskunakatolickąPartięCentrum
Hitlermiałjużwiększośćdwóchtrzecich,jakiejpotrzebowałdouchwaleniausta-
wyzdnia23marca1933rokuonadzwyczajnychpełnomocnictwach,umożli-
wiającejjegorządowidziałaniezapomocądekretów.Drogadozdecydowanego
użyciaprzymusubyławięcotwarta.Wostrymkontraściedoniechętnychprze-
mocyrewolucjonistówzlistopada1918roku,którzyuczyniliwszystko,cobyło
7D.Petzina,HauptproblemederdeutschenWirtschaftspolitik1932/33,wPetzina,DieVerantwortung
desStaatesfuerdieWirtschaft,Essen2000,s.90-124.
8B.Wulff,ArbeitslosigkeitundArbeitsbeschaffungsmassnahmeninHamburg1933-1939:EineUntersu-
chungzurNationalsozialistischenWirtschafts-undSozialpolitik,Frankfurt1987,s.36-48.
9R.J.Evans,TheComingoftheThirdReich,London2003,s.309-90.
