Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
uKażdemurobotnikowipraca”
OpiniaSchachtanatemattworzeniamiejscpracyiwzrostukredytowania
byłaskomplikowana.Niebyłzwolennikiemsystemurobótpublicznych12,
zdrugiejjednakstronywyraźniewierzyłwkreacyjnąrolępolitykimonetarnej.
Ponadtojegonominacjawmarcu1933rokumogłabyćwgruncierzeczyuwa-
runkowanawcześniejszązgodąnaponiesienieznacznychwydatkównawalkę
zbezrobociem.WkażdymrazierealnepokrewieństwoSchachtaznacjonali-
stycznąprawicąniedotyczyłosprawkrajowych,alemiędzynarodowych.Co
częstoumykawwąskichomówieniachwydarzeńzwiązanychzobjęciemwła-
dzyprzeznazistów,toburzliwykontekstmiędzynarodowy,wjakimsiętood-
bywało.MachtergreifungHitlerazbiegłosięzarównozinauguracjąrządów
nowegoamerykańskiegoprezydenta,jakizkońcowymi,dramatycznymi
wstrząsamiwtórnymiWielkiejDepresji13.GdyRooseveltobejmowałswój
urząd,StanyZjednoczonebyłyogarniętefinansowąpaniką,którazmusiłago
dowydaniaogólnokrajowegonakazuzamknięciabankówinałożeniarestryk-
cjinawywózkapitału.19kwietnia1933rokuStanyZjednoczonejednostron-
niezawiesiływymienialnośćnazłotoipozwoliłynazdeprecjonowaniedolara.
Wciągunastępnych4miesięcyspadłonwstosunkudomarkioponad30%.
Rozlewającsięnacałyświat,zadałotoniszczycielskiciostymresztkom,które
pozostałyjeszczezmiędzynarodowegosystemustałychkursówwymiany14.
DewaluacjadolaraznowupostawiłaNiemcyprzeddylematem:dewaluować
takżemarkęczynie.JeśliNiemcyniepowtórząamerykańskiejucieczkiodzło-
ta,stanąsięzupełnieniekonkurencyjnenawszystkichrynkacheksportowych
świata.Zdrugiejstronydewaluacjadolaraprzyniosłatakżeogromny,niespo-
dziewanyzyskwpostaciredukcjiwmarkachdługuNiemiecwobecStanów
Zjednoczonych.Otychkwestiachwięcejpowiemywnastępnymrozdziale,
niemniejnawiosnę1933rokuSchachtsekundowałHitlerowiwpotępianiu
jakichkolwiekeksperymentówzwalutą15.Odpowiadającnapowszechneod-
czucie,HitleriSchachtprzekształciliobronęoficjalnejwartościmarkinie-
mieckiejwzłociewsymbolnowejwiarygodnościiniezłomnościreżimu.Od-
wrotnieniżwroku1923teraztodolar,aniemarka,traciłnawartościnaryn-
kachwalutowych.
WtymsamymczasieSchachtwyraźniedostrzegłokazjęsprezentowanąmu
przezchaotycznąsytuacjęmiędzynarodowąiprzedsięwziąłpodróżdoStanów
Zjednoczonych,mającnadziejęnawykorzystaniechwilowegoosłabienianaj-
większegowierzycielaNiemiec16.JegonieobecnośćwBerliniebyłagłównąprzy-
czyną,dlaktórejostateczneporozumieniecodoplanuwalkizbezrobociemzo-
12K.Gossweiler,DieRoehmAffaere:Hintergruende-Zusammenhaenge-Auswirkungen,Köln1983,s.342.
13C.P.Kindleberger,TheWorldinDepression,1929-1939,Berkeley1986,s.195-201,orazB.Eichengre-
en,GoldenFetters:TheGoldStandardandtheGreatDepression,1919-1939,Oxford1992,s.317-47.
14P.Clavin,TheFailureofEconomicDiplomacy:Britain,Germany,FranceandtheUnitedStates,1931-
36,NewYork1996,s.83-8.
15PatrzjegoprzemówienienaposiedzeniuwReichsbankuwdniu7kwietnia1933roku.Hitlerwie-
lokrotniepowtarzałswojeprzywiązaniedounikaniaeksperymentówwalutowych,patrzDomarus,
I.s.233.
16H.James,TheGermanSlump,Oxford1986,s.403.
