Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uKażdemurobotnikowipraca”
59
wichmocy,abyzakończyćludowepowstanieprzeciwkopierwszejwojnieświa-
towejicesarzowiWilhelmowi,naziściniewahalisiępołączyćurnywyborczej
zsiłąfizyczną.Wiosną1933rokuwcałychNiemczechpartianazistowskaijej
nacjonalistycznisojusznicyrozpętalidzikąfalęgwałtówskierowanychprzede
wszystkimprzeciwkokomunistom,socjaldemokratominiewielkiejniemieckiej
mniejszościżydowskiej.Przytymwniewytłumaczalnysposóbsocjalistyczne
związkizawodowewmówiłysobie,żesąwstaniewspółpracowaćzrządemHitle-
ra,anawetdołączyłydoniegoiGoebbelsawczynionychprzeznichprzygotowa-
niachdoobchodów1Majajakoświętanarodowejpracy.Porazpierwszypotrak-
towanowtedytendzieńjakoświętopaństwowe.Jużjednaknazajutrzbrunatne
oddziałydokonałyszturmunasiedzibyzwiązkówzawodowych,pozamykałyje
iskonfiskowałysetkimilionówmarekwmajątkuifunduszach.RobertLey,nad-
używającyalkoholuzwolennikHitlera,umieściłsięnaczelenowegoNiemiec-
kiegoFrontuPracy(DeutscheArbeitsfront,DAF).Dotegoczasudziałalność
nazistowskichaktywistówwśródzałógfabryk(NationalsozialistischeBetrieb-
szellenorganisation,NSBO)osiągnęłajużtakierozmiary,żezaczęłyoneprze-
szkadzaćnawetLeyowi.Abyprzywrócićporządek,Rzeszautworzyławięcregio-
nalneurzędypracy(TreuhänderderArbeit)mającezajmowaćsięustalaniem
pensjiiłagodzeniemkonfliktówpomiędzypracodawcamiizbuntowanymi
rzecznikaminazistowskichzwiązkowców.
Tymczasemusuniętowewnętrzneprzeszkodydlabardziejekspansywnej
politykiwydatkowej.Wkwietniu1933rokuministerpracyRzeszynacjonali-
staFranzSeldtepodjąłkwestiętworzeniamiejscpracy,naciskającnaHitlera,
abywykorzystaćpochodypierwszomajowejakopunktstartowydlaoddawna
obiecywanegoprogramuwalkizbezrobociem.Rynekpracymiałożywićfinan-
sowanyzkredytupakietowartościod1mlddo1,6mldmarek10.Wszczycie
gwałtówzwiązanychzMachtergreifung(objęciewładzy)HansLutherzostał
wysłanydoWaszyngtonuwcharakterzenowegoniemieckiegoambasadora,
anastanowiskuprezesaReichsbankuzastąpiłgoHjalmarSchacht,powracają-
cyteraznaswojądrugąkadencjędosteruniemieckiejpolitykipieniężnej.Nie
byłotoniespodzianką,zważywszyjegonieskrywanąprzynależnośćdopartii
nazistowskiejitojużodjesieni1931roku,niemniejwysłałowyraźnysygnał
dotyczącyagresywnychzamiarówHitlera.WśladzazmianamiwReichsbanku
doszłowkwietniudonominacjiFritzaReinhardta(ur.1895)nasekretarzasta-
nuwMinisterstwieFinansówRzeszy.Odroku1932stałsięon,wrazznie-
szczęsnymGregoremStrasserem,znanyjakoczołowypartyjnyrzeczniktwo-
rzeniamiejscpracy11.DokooptowaniegodokonserwatywnegoKrosigka
oznaczałozdecydowanązmianęukładusił.
10D.P.Silverman,Hitler’sEconomy:NaziWorkCreationPrograms,1933-1936,Cambridge1998,s.63-4.
11PodczasdebatywReichstagu,któraodbyłasięwdniach9-10maja1932roku,kiedytoGregor
Strasserporazpierwszyprzedstawiłnazistowskiprogramtworzenianowychmiejscpracy,Rein-
hardtprzemawiałpierwszy,przygotowującgruntpodpowyższekluczowewystąpienie.PatrzuVer-
handlungendesReichstages,StenographischeBerichte”(1932),61stSitzung,9maja1932roku,
s.2491-4.NawetposwoimodejściuzpartiiReinhardtwciążbroniłliniiStrassera;patrzuDerDeut-
scheVolkswirt”,23grudnia1932roku,s.356.
