Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
WUKPPiW,abyUrządBezpieczeństwanzająłsię”nielubianymredaktorem.
NazastraszaniedziennikarzywskazująrównieżsłowanaczelnikaWUKPPiW
wKatowicach,którywlistopadzie1951rokuostrzegłredaktoranGościaNie-
dzielnego”podczasrozmowywswoimgabinecie:nObserwujemywasząlinię
polityczną.Mamymateriałigromadzimygo.Wswoimczasiebędzieciemu-
sielizdaćsprawę-aletojużnieprzedemną”54.
Truizmemzatembędziestwierdzenie,żecenzorzystanowilielementaparatu
represjiPRLinawet,jeśliwlatach70.czy80.,kiedybylizatrudnianidlaniepo-
znakinaetatachradcówczystarszychradcówiokreślalisięmianemzwyczaj-
nychurzędnikówpilnujących,czy(słowacenzorów)realizująustawęokontroli
publikacjiiwidowisk,toichdziałalnośćprowadziładoniszczeniazarównosa-
mychdzieł,jakiichtwórców.Obokprasytamtegookresubyligłównymnarzę-
dziemsterowaniakampaniamipropagandowymiwPRL.
ZakresiformywspółpracyaparatukontrolizUrzędemBezpieczeństwa/Służ-
bąBezpieczeństwaniezostałyszerzejopisanewpublikacjachhistorycznych,
nawettychpoświęconychcenzurze.Podczaspracynadksiążkąskupionosię
nalatach1944-1960,alezrelacjiTomaszaStrzyżewskiegowynika,żejeszcze
wdrugiejpołowielat70.cenzorzyściślewspółpracowalizfunkcjonariuszami
SB.NaprzykładdyrektorkrakowskiejdelegaturyGUKPPiWmniejwięcejraz
wtygodniuodbywałtakiespotkania,któretrwałyokołogodziny55.
Gdyanalizujesięrozmaitemateriałyzwiązanezdziałalnościącenzorów,
czytoaktyprawneregulującestatusikompetencjeurzędu,czysprawozdania,
stenogramy,recenzjeinotatkiwytwarzaneprzezsamychcenzorów,wreszcie
innemateriałyarchiwalne,np.poszczególnychwydziałówKClubarchiwaIPN,
uwagęzawracafakt,żepodstawądokonywanychingerencjicenzorskichbyły
wgłównejmierzenwytyczneniezapisowe”velnwytyczneintuicyjne”,awięc
zaleceniabardzoogólne,niesprecyzowane(takjaknp.wKsiędzeZapisówiZa-
leceńGUKPPiW)inieskodyfikowane,codawałocenzoromnieograniczonepole
manewrupodczasinterpretacjikonkretnychwytycznych.Samicenzorzymieli
poważnyproblem,abypojąćwszystkieinstrukcje,zapisyizalecenia,stądtak
dużaliczbaszkoleń,odprawinstrukcyjnychi,zwalczanychprzezurząd,niepo-
trzebnychskreśleńitp.Wydajesię,żebyłatorównieżprzyczynapowstawania
licznychpisminstruktażowych,takichjaknBiuletynyInstrukcyjne”,nBiuletyny
Szkoleniowe”,nBiuletynyInformacyjno-Instrukcyjne”,nBiuletynyInstrukcyj-
no-Szkoleniowe”oraznSygnały”.Dlaniektórychcenzorów,takżenaczelników,
wyzwaniembyłorozeznaniesięwmeandrachmateriałówinstruktażowych,pro-
dukowanychwczasachstalinizmuwzastraszającymtempie,regulującychfunk-
cjonowanieaparatukontroli.
54Represjewobecduchowieństwagórnośląskiegowlatach1939-1956wdokumentach,
wybór,wstępiopracowanieK.Banaś,A.Dziurok,Katowice2003,s.196.
55RelacjaTomaszaStrzyżewskiegouzyskanaprzezautorkęksiążki,XI2018r.
29
