Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pamfletoweobliczedwudziestowiecznejkrytyki
iwówczas,gdynajistotniejszestajesiępotępienieupadkuokreślonych,
istotnychdlapamflecisty,wartościczyteżwyeksponowaniesłabych
stronuznanychwielkości.Wzwiązkuztymzarównoprezentacjaposta-
ci,jakopisczykonstatacjeidiagnozydotyczącekonkretnychproblemów
podporządkowanesąnadrzędnymcelom–atakowiidemaskacji,asam
pamfletnietyleotwieraprzestrzeńdialoguczydyskusji(comamiejsce
choćbywprzypadkurzeczowejpolemiki),ilesamąswąformąirady-
kalnymprzedstawieniemracjiautorazjednejstronynarzucaokreślone
poglądy,zdrugiej–prowokujedoreakcji27
Najistotniejszewydająsięzatemstyliretoryka,podporządkowane
pragmatycznej,dominującejdemaskatorskiejfunkcjitekstówpamfleto-
wych.Acharakterystycznecechypamfletutomocnaekspresywno-reto-
rycznastylistyka,skłonnośćdohiperbolizacji,satyrycznenacechowanie
wypowiedzi,aleteż:ironia,doprowadzającaargumentyprzeciwników
doabsurdu,prowokacyjnewyjaskrawienia,dowcipnaaluzja,karyka-
turalnyportret,silnienacechowane,deprecjonująceepitety,mieszanie
stylów–niskiego,nawetwulgarnego,zpodniosłym,czasemnawetbiblij-
nym,parodieutworów,stylu,zachowań;stylizacjenainnegatunki(np.
katalogksiąg,list,poradnik,dialog).Dotegorepertuaruśrodkówdodać
trzebate,któreszczególnieprzyczyniłysiędozłejsławypamfletu:inter-
pretacjęcytatówwyrwanychzkontekstu,selekcjętreści,wyolbrzymia-
niekwestiidrugorzędnychwomawianymtekściewceluzdeprecjonowa-
niajegoautora,karykaturalnyportret,łączeniefaktówbiograficznychze
zdarzeniamifikcyjnymi(np.pochodzącymizutworówpisarza,któryjest
bohaterempamfletu)28.Spośródwszystkichformkrytycznychpamflet
jestbowiem(obokpolemiki)tą,wktórejinnytekst,myśl,ideazostają
27JaksłuszniezauważyłM.Urbanowski,napierwszyplanwysuwająsię
wpamfleciefunkcje:ekspresywnaiemotywna,aautorowipamfletutowarzyszą
nietylkosilneemocje,aletakżesilnepragnienieprzekazaniatychemocjiodbior-
com.Wzwiązkuztympamfletmoże–zdaniemUrbanowskiego–pełnićfunkcję
agitacyjnączydydaktyczną(dz.cyt.).
28Wróżnychujęciachdotyczącychpamfletujakoformywypowiedziczyteż
dotyczącychkonkretnychtekstówpamfletowychbadaczewskazująnaróżnece-
chy.Nauwagęzasługujejednaztakichwypowiedzi,wktórejautorcharakteryzu-
jeBeniaminkaK.Irzykowskiegojakotekst,który„posiadawszystkiecechypam-
fletudoskonałego”iwzwiązkuztymwymienianastępujące:„Niezawszeuczciwy
sposóbdowodzenia(m.in.przezswobodnecytowanie,pomijaniekontekstówitp.),
korzystaniezprawadowyolbrzymiania,wyszukiwaniemiejscmniejważnychipo-
dawanieichzaważne,przeprowadzanieniezbytdowodnychdomysłówpsycholo-
gicznych”.(W
.Głowala,Wstęp W:K.Irzykowski,Wybórpismkrytycznoliterac-
kich.BNSeriaInr222.Kraków1975,s.XVI).Dotej„pulicech”„pamfletudo-
skonałego”możnadodaćjeszczeinne,którestarałamsięwymienić.
23
PAMFLETOWEOBLICZE
