Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pamfletoweobliczedwudziestowiecznejkrytyki
(TraktatognidachWierzbickiego),poradnik(„Wiatrporywistynawyso-
kośćpupy”alboJakzarżnąćtępymnożempoezjęamerykańskąBarań-
czaka),stylizowanąrozprawkęnaukową(SłonimskiWyki)orazlist(List
doWłodzimierzaMartaWalca)
Szerokorysujesięteżhoryzontspraw,którezajmująkrytyków-pam-
flecistów–odkwestiiliterackichpoprzezpersonalnepospołeczneipo-
lityczne,anawet–rynkowe,coodzwierciedlazarównogłębokiepowią-
zanialiteraturyiżycialiterackiegozszerokopojętąrzeczywistością,jak
iznamiennedlapamfletu„zanurzenie”waktualnychkontekstach.Ztej
perspektywymożnateżwyraźniezauważyć,żetak„komunikacyjne”
ipragmatycznieusytuowaneformywypowiedzijakpamfletzmieniająsię
wrazzobowiązującymiwokreślonymczasienormamiobyczajowymi,
etycznymiiestetycznymi.
ZdecydowaniemniejsząrolęodgrywawXXwiekuznamiennedla
dawnychpamfletówipaszkwilikryteriumanonimowości,choćmożna
równieżwskazaćanonimoweczypisanepodpseudonimemtekstypam-
fletowe(jakchociażbyzamieszczonywantologiiCzyściecSłowackiego,
doktóregoautorstwaprzyznałsięStanisławTarnowski,czynienależące
dorzadkościanonimowe,uznawanezapaszkwilanckieartykuływ„Le-
warze”–np.Smutnomu,żesięprzeliczyłczyNagrobekKarolaIrzykow-
skiego31).Dwudziestowiecznetekstypamfletowemająjednakmocne
piętnoautorskie.Kluczowąrolęodegraływtymwzględzie,jaksądzę,
zarównospektakularnewystąpieniapisarzyeuropejskich(zesłynnym
J,Accuse...!EmilaZolinaczele),jakiwielkieostrekampaniekrytycz-
neprowadzoneprzeztakichtwórcówjakWacławNałkowski,Stanisław
Brzozowski,TadeuszŻeleński-Boy.Zwróciłyonebowiemuwagęnietyl-
konakwestie,którebyływnichpodejmowane,alenaautorówtychwy-
stąpień,wzbudziłyburzliwedyskusje,aletymsamymprzyniosłyrozgłos
pisarzom,nadałypoważniejsząrangępamfletowo-polemicznymwystą-
pieniom.
Recepcjaireperkusjetychkampanii,atakżespecyfikażycialiterac-
kiego,szczególniewokresiemiędzywojennym–zniezwykłą,jaknapol-
skiewarunki,różnorodnościąprasyiprogramówartystycznych,znara-
stającymipodziałamipolitycznymiiideologicznymi,przyczyniłysiędo
szczególnego„klimatu”sprzyjającegosporomipolemikom32.Napastliwe
wystąpienia–ostrewypowiedzinapograniczupamfletuipaszkwiluczy
31„Lewar”1935nr13.
32Bardzoistotnyztegopunktuwidzeniajestrównieżzmieniającysięwłaś-
niewtymczasietypodbiorcyliteratury–czytelnikaczasopism,oczekującegood
„swoich”czasopismi„swoich”autorówwyrazistychpostawiprzekonań.
25
PAMFLETOWEOBLICZE
